Teleferik sınırları toplu taşımada tahlil olabilir mi? Bolivya örneği dikkat çekiyor

Bolivya, başşehri La Paz‘da kent içi ulaşımı kolaylaştırmak için büyük bir teleferik sistemi kurmaya karar verdiğinde, pek çok kişi bu projeye kuşkuyla yaklaştı. Zira daha çok kayak merkezleriyle ve turistik yerlerle özdeşleştirilen teleferikler, şehir içi toplu taşıma için bel bağlanabilecek bir alternatif olarak görülmüyordu. Ne var ki Bolivya’da ortaya çıkan tablo, bu husustaki fikirleri değiştirmeye başlamış durumda. O denli ki bugün artık hem Latin Amerika’nın geri kalanında, hem de Avrupa’da emsal projelerin hayata geçirilmeye başlandığını görüyoruz.

La Paz’ın Tüm Kente Yayılan Teleferik Sistemi, Büyük Bir Muvaffakiyet Kıssasına Dönüştü

Bugün artık La Paz’ın sembolü hâline gelmiş olan teleferik sistemi Mi Teleférico, 2014 yılında yolcu taşımaya başladı. Birinci evrede bu sistemde toplam üç sınır vardı fakat yıllar geçtikçe çizgilerin sayısı arttı ve 2018 yılında ikinci fazın da tamamlanmasıyla birlikte ortaya bugünkü etkileyici teleferik ağı çıktı. Artık neredeyse tüm kente yayılan Mi Teleférico, 30 kilometrelik uzunluğuyla 2018 yılında Guinness Rekorlar Kitabı’na girdi. Ama Mi Teleférico’nun asıl başarısı, La Paz’daki ulaşım meselesine sahiden tahlil getirmesi oldu. Birinci duyurulduğunda kullanışlılığı çokça tartışılan teleferik sistemi, birinci 10 yılında 520 milyondan fazla yolcu taşıdı. 

Avrupa’da tüm kenti saran metro sınırları görmeye son derece alışığız -özellikle orta ve büyük ölçekli kentlerde. Ne var ki Latin Amerika ülkelerinin pek birçoklarında bu şekil raylı sistemlerin kullanımı son derece sonlu. Pek çok kentte toplu taşıma için otobüs ve minibüslere bel bağlanıyor. Son yıllarda metro çizgileri kuruluyor kurulmasına lakin onlar da ekseriyetle kent merkezleriyle ya da kentin daha güçlü kısımlarıyla sonlu kalıyor. Bilhassa zirvelik bögelerdeki semtleri bu sisteme entegre etmek ise pek mümkün olmuyor. Bu da kentlerdeki ekonomik ayrımı daha da derinleştiriyor. And Dağları üzerinde yer alan ve epey engebeli bir coğrafik yapıya sahip olan La Paz, on yıl öncesine kadar bu ayrımın en net görüldüğü kentlerden biriydi. Ancak Mi Teleférico ile birlikte kent artık çok daha iç içe geçmiş durumda.

La Paz’daki ortalama seyahat müddeti yüzde 22 kısalmış durumda. Fakat daha kıymetlisi kentin daha uzak ve daha yüksek bölgelerinde yaşayanlar için seyahat mühletinin neredeyse dörtte birine düşmüş olması. Evvelce minibüsle 45 dakika süren bir seyahat, artık teleferikle 10 dakika sürüyor. Bu da kentin yüksek rakımlı bölgelerinde yaşayan insanların, kent merkezindeki iş ve ticaret alanlarına gidip gelmesini kolaylaştırıyor.

Düşük Heyetim Maliyeti, Teleferik Sınırlarını Bilhassa Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Cazip Bir Alternatife Dönüştürüyor

Metro ile teleferik sistemlerini kıyasladığımızda neredeyse tüm kıyaslamalarda metronun daha üstün olduğunu görüyoruz. Kapasite, sürat, sistemli bakımın kolaylığı… Bunların hepsinde metro çok daha üstün. Lakin teleferiğin metroya karşı değerli bir avantajı var ki o da heyetim maliyeti. İki istasyon ortasına kurulan halat sisteminin, elektrik motoruyla çalışan çarklar tarafından sabit bir süratte hareket ettirilmesiyle çalışan teleferik sistemleri, bu kolay yapıları sayesinde metroya kıyasla çok daha düşük maliyetle inşa edilebiliyor. La Paz’daki teleferik ağının suram maliyeti kilometre başına ortalama 23 milyon dolar. Öteki yandan La Paz ile epey misal bir yapıya sahip olan Bogotá ve Medellín üzere Latin Amerika kentlerinde kurulan metro çizgilerinin kilometre başına maliyeti ise ortalama 90 milyon dolar civarında. Bununla birlikte teleferik ağının heyetim müddeti de metroya kıyasla çok daha kısa. İstasyonlar ve ortadaki taşıyıcı kuleler için betonarme yapılar inşa edilmesi kâfi oluyor; Bu da ekseriyetle birkaç ay üzere kısa bir müddette tamamlanabiliyor. Gerçekten La Paz’da altı yıl üzere kısa bir müddette 10 çizgilik koca bir teleferik ağı kuruldu.

Şehre yayılan bir teleferik sistemi kurmanın bir metro ağı kurmaktan çok daha ucuz ve kolay olması, teleferiği bilhassa Latin Amerika ülkeleri üzere gelişmekte olan ülkeler için cazip bir alternatife dönüştürüyor. Hakikaten Kolombiya ve Uruguay üzere çeşitli ülkelerde emsal projeler ortaya çıkmaya başlamış durumda.

Teleferik Sistemi, Metro Sınırlarını Birbirine Bağlayarak Tamamlayıcı Misyonu Görebilir

İstanbul, Londra, Paris üzere metropollerde teleferiklerin kent içi toplu taşımada esas öge olarak kullanılması elbette kelam konusu değil. Ancak teleferik, belirli başlı bölgelerde metro sınırlarını birbirine bağlayacak tamamlayıcı bir öge olarak kullanılabilir. Nitekim bu tarafta projelerin ortaya çıkmaya başladığını görüyoruz. Örneğin Paris’te bir otoyolun iki farklı tarafında bulunan iki semti birbirine bağlamak için bir teleferik çizgisi inşa ediliyor. Bu teleferik sayesinde otoyolun iki farklı tarafındaki iki metro durağı birbirine bağlanmış olacak. Otoyolun altına tünel açıp metro sınırını uzatmaktansa bu usulü kullanmak kent idaresine çok daha düşük maliyetli bir alternatif sunuyor.

Diğer yandan yolcu hacminin düşük olduğu bölgelerde teleferik sınırları köprülere de alternatif olabiliyor. Örneğin Fransa’nın Brest kentinde, yeni kurulan bir cümbüş alanını ırmağın öteki tarafındaki kent merkezine bağlamak için teleferik çizgisi kullanılıyor. Tıpkı biçimde Londra’da yeniden ırmak ile ayrılan iki bölge ortasında süratli ulaşım için teleferik kuruldu. Gerçi Londra’daki teleferik çizgisinin kullanımı beklentilerin çok altında kaldı lakin bu örnekler, teleferiğin artık kent içi toplu taşımada geçerli bir tahlil olarak görülmeye başlandığını göstermeleri açısından değerli. Hakikaten önümüzdeki devirde bu biçim projelerin sayısının daha da artması bekleniyor.