Microsoft da bizi görecek mi? Yapay zeka nezaret toplumuna geçişi hızlandırıyor

“Bu uygulama, bu telefondaki yahut ona bağlı rastgele bir depolama aygıtındaki tüm belgeleri okuyabilecek, değiştirebilecek ve silebilecektir. Müsaade verirseniz, uygulama size haber vermeden uygulamayla ilgili olmayan evraklara da erişebilir.”

Bugün OneDrive üzere milyonlarca kişinin kullandığı sıradan bir uygulamayı kullanmak için bile karşımıza çıkan istek metinleri bu hâle gelmiş durumda. Ziyaret ettiğimiz her site, cihazlarımıza yüklediğimiz her uygulama giderek daha fazla erişim istiyor. Dijital mahremiyet etrafına çizilen hudutlar bir bir aşılırken, en bariz örneğini Çin’de gördüğümüz nezaret toplumu tertibi de her geçen gün yeni bir nezaret aracına kavuşuyor. Son günlerde üst üste gelen haberler, yapay zekanın da bu hudutların aşılmasına katkı sunacağını gösteriyor.

Windows Recall, Dijital Mahremiyetin Sonunu Getirebilir

Son günlerde bu husustaki en kaygı verici gelişme Microsoft cephesinde yaşandı. George Orwell kitaplarından fırlamış üzere görünen Windows Recall, Microsoft tarafından yine sahneye sürüldü. Her beş saniyede bir ekranınızın imajını alıp depolayan bu özellik, aslında birinci olarak geçtiğimiz yaz duyurulmuştu. Hatta Copilot+ kullanıcılarının aygıtlarında direkt kullanıma alınmıştı. Ancak beşerler haklı olarak reaksiyon gösterip bu türlü bir uygulamanın muhtemel tehlikelerine dikkat çekince, Microsoft geri adım atmak zorunda kaldı. Ancak bu geri adım uzun sürmedi. Recall’un güvenlik ve depolama seçeneklerinde kimi değişiklikler yapan Microsoft, bu makyajlanmış versiyonu geçtiğimiz günlerde tekrar kullanıma sundu. Şimdilik yalnızca Windows Insider kullanıcılarına sunulan bu özelliğin yakında genel kullanıcı kitlesine de ulaşması bekleniyor.

Windows Recall bu sefer direkt aktive edilmeyecek; isteyen kullanıcılar bu özelliği manuel olarak devreye sokacak. Lakin analistlere nazaran beşerler şu anda yapay zeka konusunda hayli heyecanlı olduğu için, Recall’a da pek çok kişi baht verecek. Üstelik Recall’a müsaade vermemek de sizi daima bilgi toplayan bu yapay zekadan tam olarak korumayacak. Zira Recall özelliği açık olan biriyle irtibat kurduğunuzda, ona gönderdiğiniz ileti ya da medya da yapay zeka tarafından kayıt altına alınıyor olacak. Böylelikle bu büyük bilgi yığınına isteğiniz olmadan siz de kendi datalarınızı sunmuş olacaksınız.

Mahremiyetine ehemmiyet veren şahısların yakınına bile yaklaşmaması gereken Recall, her beş saniyede bir otomatik olarak ekran imajı alarak bilgisayarınıza kaydediyor. Böylece bilgisayarınızdaki her hareketiniz kayıt altına alınmış oluyor. Microsoft bu özelliğin daha evvel bilgisayarınızda yaptığınız ya da gördüğünüz bir şeyi basitçe bulmanızı sağlayacağını söylüyor. Zira Recall yapay zekayla entegre halde geliyor. Bulmak istediğiniz şeyi Copilot’a tanım ettiğinizde, yapay zeka depolanan imgeleri süratlice tarayıp size istediğiniz şeyi getiriyor. Sizden tüm özelinizi paylaşmanızı isteyen Recall, karşılığında size bunu sunuyor: Aradığınız şeyi olağandan biraz daha süratli bulma yeteneği.

Aslında Microsoft da bu özelliğin kullanıcı nezdinde yaratacağı korkuların farkında. Bu yüzden Microsoft tarafından yayınlanan demo görüntüsünde Recall özelliğini istediğiniz vakit durdurup yine başlatabileceğinize vurgu yapılıyor. Birebir halde aşikâr başlı uygulamaları ya da siteleri Recall’dan muaf tutabileceğiniz söyleniyor. Olağan Recall’un bu tercihlere sıkı sıkıya bağlı kalacağı konusunda Microsoft’a güvenmeniz gerekiyor.

Her hareketinizi kayıt altına alan Recall, bilhassa devlet kontrolünün giderek arttığı ülkelerde insanları daima olarak nezaret altında tutmak, hatta gerektiğinde müdahâle etmek için kullanılabilir. Girişteki o aydınlatma metnini hatırlayalım: “Bu uygulama, bu telefondaki yahut ona bağlı rastgele bir depolama aygıtındaki tüm belgeleri okuyabilecek, değiştirebilecek ve silebilecektir. Müsaade verirseniz, uygulama size haber vermeden uygulamayla ilgili olmayan evraklara da erişebilir.” 

Aslında başta ABD ve Çin olmak üzere pek çok ülkenin bunu yıllardır üstü örtülü bir halde yaptığını biliyoruz. Edward Snowden, NSA üzere istihbarat teşkilatlarının istedikleri bilgisayara erişip insanların her hareketlerini izleyebildiğini yıllar evvel ifşa etmişti. Lakin yapay zeka artık buna yeni bir katman ekliyor. Zira NSA ve CIA üzere kurumların artık aşikâr başlı maksatlar belirleyip bu bireyleri takip altında tutmakla yetinmeleri gerekmiyor. Recall ve gibisi yapay zekalar, artık bunu herkesi kapsayacak halde yapma kabiliyetine sahipler. Art planda pasif hâlde çalışan bir yapay zeka, daima olarak herkesi izleyip, kendisine verilen direktifler doğrultusunda raporlamalar yapabilir. Toplanan bilgiler, hükûmetlerin sakıncalı gördüğü şahısları fişlemek, hatta yargılamak için kullanılabilir. Gerçekten daha bu hafta Birleşik Krallık’ın potansiyel suçluları belirlemek için Azınlık Raporu’nu andıran bir algoritmayı test etmeye başladığını öğrendik. Yarın bir gün bunun bir benzerinin muhalifler ya da “düşünce suçluları” için geliştirilmesi de pekâlâ mümkün.

Google’dan Daima İzleyip ve Her Şeyi Kayıt Altına Alan Akıllı Gözlük

Windows Recall, yapay zeka ile birlikte hayatımıza girecek potansiyel nezaret araçlarından yalnızca bir tanesi. Görünüşe bakılırsa bunlara gün çok bir yenisi daha eklenecek. Zira Windows Recall yine kullanıma sunulduktan yalnızca birkaç gün sonra Google’dan da misal dertleri tetiklemesi gereken bir duyuru geldi. TED2025 konferansında Android XR takviyeli akıllı gözlük prototipini sergileyen Google, akıllı asistanı Gemini’ı entegre ettiği bu gözlüğün “görsel hafıza” özelliğini gururla sergiledi. Bu özellik, Gemini’ın daima etrafını izleyip etrafındakileri kayıt altına almasını sağlıyor. Bu sayede tıpkı Windows Recall’da olduğu üzere kullanıcı daha evvel gördüğü bir şeyi bulmak istediğinde Gemini kendisine yardımcı olabiliyor. Lakin tıpkı Recall’da olduğu üzere burada da bu ufak dayanağın bedeli ağır oluyor. Zira bu gözlüğü kullanan kişi yalnızca kendi mahremiyetini değil, diğerlerinin mahremiyetini de tehlikeye atmış oluyor. Gözünde bir kayıt aygıtıyla kentte dolaşan binlerce insan… Nezaret toplumu için daha elverişli bir araç bulmak güç açıkçası. Bir yandan bilgisayarınızı her an kayıt altına alan Recall; başka yandan gördüğünüz her şeyi aklında tutan bu akıllı gözlük… Ve sonuçta her adımı yapay zeka tarafından takip edilen milyarlarca insan!

Recall Üzere Özellikler Siber Güvenlik Açısından da Kabusa Dönüşebilir

Bu usul teknolojilerin nezaret toplumuna nasıl hizmet edeceğini bir kenara bırakıp, yalnızca güvenlik kısmına odaklansak bile, bu teknolojilere karşı son derece temkinli yaklaşılması gerektiği açıkça görülüyor aslında. Çünkü bu usul aygıtlar ve özellikler, başta siber hatalılar olmak üzere makus niyetli bireyler için bir altın madedine dönüşebilir. Örneğin Microsoft’un güvenlik tedbirlerini aşıp Recall belgelerinize erişen bir hacker, en mahrem anlarınızdan banka bilgilerinize kadar her türlü bilgiyi bulabileceği bir arşivi saniyeler içinde ele geçirebilir. Esasen uzmanlar da buna dikkat çekiyor. Eski bir NSA çalışanı olan Dave Aitel, “Recall güvenliğinizi son derece kırılgan hâle getiriyor.” diyor. Bu bahiste kendisine hak vermemek elde değil.

Bunların yanlış ellerde ne kadar tehlikeli silahlara dönüşebileceği açıkça ortada. Lakin şu anda yapay zeka ile bağlı pek çok mevzuda olduğu üzere bu bahiste da önemli formda üzerine düşünülmesi gereken riskler, yeni inovasyonların o parlak ışıltısı altında gözden kaçıyor.