By Erzurum’da düzenlenen Palandöken İktisat Forumu’na görüntülü bildiri gönderen Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, forumun ticaret savaşlarının tetiklediği yüksek belirsizlik ortamında gerçekleştiğini söyleyerek global iktisadın uzun vadeli yapısal problemlerle karşı karşıya olduğunu belirtti.
Şimşek, dünyanın korumacılığın yanında yaşlanan nüfus, yapay zeka ve iklim krizi üzere problemlerle karşı karşıya olduğunu bildirerek bu gelişmelerin global büyümenin görünümde aşağı taraflı bir risk oluşturduğunu vurguladı.
“KÜRESEL YAPISAL MESELELERE KARŞI DEĞERLİ AVANTAJLARIMIZ VAR”
Bu konjonktürde Türkiye iktisadına dair iyimserliği besleyen güçlü nedenler olduğunu söz eden Şimşek, “Mayıs 2023’ten bu yana uyguladığımız istikrar ve ıslahat programı sayesinde dış kırılganlıklarımızı azalttık, şoklara karşı direncimizi artırdık, makro finansal istikrarı güçlendirdik. Sürdürülebilir yüksek büyüme için daha sağlam bir taban oluşturuyoruz. Programın getirdiği kazanımlara ek olarak global yapısal sıkıntılara karşı da kıymetli avantajlarımız var” değerlendirmesinde bulundu.
Şimşek, korumacılığın global ticaretin karşı karşıya olduğu en büyük tehditlerden biri olduğunu ve 2008 global finans krizinden bu yana korumacılığın yükselişte olduğunu kaydetti.
Ticaret kısıtlarının kriz öncesine kıyasla 11 kat arttığına dikkati çeken Şimşek, muhafazacı siyasetlerin ardında büyük ölçüde ABD ve Çin ortasındaki rekabetin yer aldığını belirtti.
Şimşek, kelamlarına şöyle devam etti:
Türkiye artan müdafaacı siyasetlere karşı bize misal ülkelere kıyasla daha sağlam bir pozisyona sahip. Bunun iki temel sebebi var. Birincisi ihracata olan bağımlılığımız nispeten düşük yani ekonomimizin ana motoru iç talep. Mal ihracatının ulusal gelir içerisindeki hissesi yaklaşık yüzde 20 civarında. Burada belirleyici olan yatırımlar ve özel tüketim harcamalarıyla kamu harcamaları. İkinci olarak dış ticaretimizin büyük bir kısmını dost ve yakın ülkelerle gerçekleştiriyoruz. Avrupa Birliği dahil 54 ülkeyle özgür ticaret muahedemiz var. Toplam ihracatımızın yüzde 62’si ticaretteki parçalanmalardan yani korumacılıktan etkilenmiyor. 30 trilyon dolarlık geniş bir coğrafyaya entegreyiz. Hür ticaret mutabakatlarının olmadığı birtakım Orta Doğu, Orta Asya ve Afrika ülkeleriyle de çok yakın münasebetlere sahibiz. Bu yapı bizi global seviyede yaşanan ticaretteki parçalanmalara karşı daha dirençli hale getiriyor. Biz bu periyodu bölgesel entegrasyonları derinleştirmek için tıpkı vakitte bir fırsat olarak görüyoruz.
“AVANTAJLARI ALTYAPI VE LOJİSTİK PROJELERLE GÜÇLENDİRİYORUZ”
Türkiye’nin hizmet ihracatında güçlü bir pozisyonda olduğunu belirten Şimşek; turizm, yurt dışı müteahhitlik ve eğitim üzere alanlarda bölgesinin başkan ülkelerinden biri olduğunu söyledi.
Şimşek, Türkiye’nin imalat endüstrisinde de bölgenin ana üretim üssü pozisyonunda bulunduğunu vurgulayarak, “Bu avantajları büyük ölçekli altyapı ve lojistik projeleriyle daha da güçlendiriyoruz. Bu çerçevede Orta Koridor ve Kalkınma Yolu projeleri kilit değere sahip. Türkiye, Çin’i Avrupa’ya bağlayan Orta Koridor’un ana omurgasında yer alıyor. Ayrıyeten bölgesel entegrasyona katkıda bulunacak Kalkınma Yolu Projesi’ni hayata geçirmek için de çalışmalarımıza başladık” dedi.
Artan borçluluğun bir başka yapısal risk olduğuna dikkati çeken Şimşek, Türkiye’nin toplam borçluluğunun ulusal gelirinin yalnızca yüzde 93’ü olduğunu, misal gelişmekte olan ülkelerde ise bu oranın yüzde 245 düzeylerinde olduğunu söyledi.
Şimşek, Türkiye’nin büyümesinin önünde borç kaynaklı bir mahzur bulunmadığını söz ederek, “Borç stokumuz düşük olduğu için piyasalardaki dalgalanmalar sona erdiğinde Türkiye’nin güçlü temelleri yatırımcıların dikkatini tekrar çekecektir” sözünü kullandı.
Küresel yatırımcıların şu anda temkinli davrandıkları ve riskten kaçındıkları değerlendirmesinde bulunan Şimşek, gelişmekte olan ülkelerin yatırımcılara nispeten riskli görüldüğünü söz etti ve kelamlarına şöyle devam etti:
Ancak biz şuna inanıyoruz, Türkiye için bu süreksiz bir trend. Vakitle yatırımcılar yine güçlü makro ekonomik temelleri ve öyküsü olan ülkelere odaklanacaklar. Türkiye bu noktada olumlu olarak ayrışacak ülkelerin başında geliyor.
“DİJİTALLEŞME ALANINDAKİ YATIRIMLARIMIZI ARTIRIYORUZ”
Şimşek, demografik dönüşüm ve yaşlı nüfus oranının global seviyede değerli bir gelişme olduğunu belirterek Türkiye’nin önünde en az 15-20 yıllık bir fırsat penceresi olduğunu ve çalışma çağındaki nüfusun artmaya devam ettiğini bildirdi.
Kadınların işgücüne iştirak oranının yüzde 36 düzeyinde yani hayli düşük olduğunu söz eden Şimşek, burada önemli bir potansiyel olduğunu ve bayanların işgücüne iştirak oranını artırmak için ıslahatları hızlandırdıklarını söyledi.
Şimşek, üretken yapay zeka ve robot teknolojilerindeki gelişmelerin global ekonomiyi önemli bir halde etkileyeceğini vurgulayarak IMF’nin geçen yıl geliştirdiği yapay zekaya hazırlık endeksinde Türkiye’nin gelişmekte olan ülke ortalamalarının üzerinde olduğuna dikkati çekti.
Gelişmiş ülkelerle ortadaki farkın kapatılmasına yönelik ise çalışmaların sürdüğünü bildiren Şimşek, “Yapay zeka ve ileri teknolojileri bir öncelik alanı olarak görüyoruz. Bilhassa dijitalleşme alanındaki yatırımlarımızı artırıyoruz. En büyük avantajımız ise nitelikli insan kaynağımız” dedi.
Şimşek, bu potansiyeli en uygun halde kıymetlendirmek için altyapıyı güçlendirdiklerini kaydederek, “Bunun için önümüzdeki periyotta fiber kapasitemizi genişleteceğiz. 5G sonrasına yatırım yapacağız. Büyük data merkezleri, ulusal GPS’in oluşturulması ve nükleer güç üzere alanlarda yatırımlarımızı hızlandıracağız” değerlendirmesinde de bulundu.
“DIŞ İSTİKRARDA GÜÇLÜ BİR DÜZGÜNLEŞME VAR”
Şimşek, iklim değişikliğinin global yapısal sıkıntılardan biri olduğunu vurgulayarak Türkiye’nin de bu tehditten muaf olmadığını belirtti.
Bu tehditlerin giderilmesi için güçten sulamaya kadar birçok alanda yatırım yapıldığını söyleyen Şimşek, şu sözleri kullandı:
İçinde bulunduğumuz global konjonktürde Türkiye çok değerli avantajlara sahip. Uyguladığınız programla birlikte bu avantajları kalıcı kazanımlara dönüştürmek istiyoruz. Dünyadaki bu türbülansı, bu meseleleri Türkiye için bir fırsata dönüştürme gayreti içerisindeyiz. Programımızın temel amacı olan dezenflasyon süreci başarılı bir formda devam ediyor, yıllık enflasyon 10 aydır geriliyor. Mart enflasyonu yüzde 38,1 olarak gerçekleşti. Geçen sene mayıstaki tepesine nazaran 37 puandan daha fazla azalma kelam konusu. Para siyasetinin gecikmeli tesiri, kamu maliyesinin daha güçlü dayanağı ve arz istikametli ıslahatlarla enflasyondaki düşüş devam edecek. Maliye siyasetindeki disiplinli duruşumuzu sürdüreceğiz. Geçen yıl başlattığımız harcama disiplini ve tasarruf önlemlerini bu yıl da devam ettireceğiz. Dış istikrarda güçlü bir düzgünleşme var, brüt dış finansman gereksinimimiz azalıyor.
Şimşek, Mayıs 2023’te 55 milyar doların üzerinde olan cari açığın şubat prestijiyle 12,8 milyara gerilediğini vurguladı.
Altın ithalatı hariç bakıldığında Türkiye’nin artık ölçülü büyüme ile cari fazla verdiğini söyleyen Şimşek, bunu kalıcı hale getirmek için yapısal dönüşümü hızlandırdıklarını söyledi.
Şimşek, petrol fiyatlarındaki gerilemenin Türkiye’nin lehine olduğunu ve cari açığın düşmesine katkıda bulunacağını da belirtti.
Makroekonomik istikrar ve ıslahat programı uygulandığı bir devirde 1 milyona yakın yeni istihdamın büyük bir muvaffakiyet olduğunu da söz eden Şimşek, şunları kaydetti:
Küresel belirsizliklerin, iç ve dış talepteki yavaşlamanın ekonomik aktivite üzerinde süreksiz tesirler yaratması mümkündür. Lakin biz kısa vadeli dalgalanmalarının ötesine geçen sürdürülebilir ve kapsayıcı bir büyüme için sağlam temelleri inşa etmeye devam ediyoruz. Münasebetiyle ülkemiz açısından optimist olmak için güçlü münasebetlerimiz var. Her global kriz birebir vakitte fırsatlar barındırır. Biz ülkemizin potansiyeline inanıyoruz, bu potansiyeli gerçekleştirmek için güçlü bir program uyguluyoruz. Bu devri yalnızca riskleri yönetmek için değil iktisadımızı daha rekabetçi kılacak yapısal dönüşümü hayata geçirmek için de bir fırsat olarak görüyoruz.
