By Romanya geçtiğimiz Aralık ayında yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinin görülmemiş formda iptal edilmesi sonrası bu hafta sonu bir sefer daha sandık başına gidiyor.
İptale giden süreci, Rusya’nın seçime müdahale ettiği tarafındaki suçlamalar başlattı.
Kasım ayındaki seçimlerin birinci tipini kazanan çok sağcı aday Calin Georgescu’nun zaferinde kuşkulu TikTok hesapları ve internet ünlülerine yapılan bâtın ödemelerin de rol oynadığı sav ediliyordu.
Moskova seçime müdahale ettiğini reddediyor.
Partisi bulunmayan 62 yaşındaki Georgescu TikTok merkezli bir kampanya yürütmüştü.
Pazar günü yapılacak seçimde aday olması yasaklanan Georgescu hakkında anayasal nizamı yıkmaya teşebbüs etmek de dahil olmak üzere soruşturma yürütülüyor.
Georgescu suçlamaları reddediyor ve yetkilileri “seçimlerin çalınmasını haklı göstermek için delil uydurmakla” suçluyor.
Romanya’nın çok sağcı AUR partisinin lideri George Simion, kamuoyu anketlerinde önde görünüyor.
Onu Ulusal Liberal Parti’den Crin Antonescu ve bağımsız aday Nicu?or Dan takip ediyor.
Kasım ayından bu yana devam eden siyasi krizin merkezinde birçok internet ünlüsü var.
BBC bu TikTok fenomenlerinin kimileriyle konuştu.
Rusya yanlısı bağımsız aday Calin Georgescu’nun 25 Kasım 2024’te yapılan seçimlerin birinci cinsinde.
Georgescu seçime birkaç ay kalana dek nispeten tanınmıyordu ve oy oranı yüzde 3 ila 5 ortasındaydı.
Bir seçim kampanyası ofisi yoktu ve miting üzere klasik kampanya yollarını de kullanmadı.
Bunun yerine, klasik Romen kıyafetleriyle cet bindiği ve judo yaptığı TikTok görüntülerine odaklandı.
TikTok’ta ne oldu?
Seçime haftalar kala TikTok’ta viral olmaya ve anketlerde yükselmeye başladı.
Sonuçta oyların neredeyse yüzde 23’ünü elde etti.
Bağımsız bir fikir kuruluşu olan Expert Forum, Georgescu’nun TikTok’taki ününün “suni” olduğunu savunan bir rapor yayınladı.
Yetkililer, TikTok algoritmasının Kasım ayındaki seçime yanlışsız üç farklı formda istismar edildiğini söylüyor:
Yaklaşık 100 kadar influencer, para almaları sonrası Georgescu’yu öven paylaşımlar yaptı.
Gerçek olmayan binlerce hesaptan yorumlar yapılarak, Georgescu algoritmada öne çıkarıldı.
Bu online kampanyayı hayata geçirmek için “TikTok Kralı” olarak anılan bir kişinin yüz binlerce dolar dağıttığı argüman ediliyor.
Romen soruşturmacılar, Ukrayna’da da “birebir” aynı biçimde bir operasyon yaptığını münasebet göstererek Rusya’yı suçluyor.
Ayrıca, kapalılığı kaldırılan istihbarat evraklarında de, Rusya’nın Romanya’ya “siber saldırı” yaptığı da tez ediliyor.
Bununla birlikte yetkililerin hala Rusya’nın seçimlere müdahalesine dair somut bir delil sunmamış olması pek çok Romeni hayal kırıklığına uğrattı.
Ülkenin dış istihbarat servisi ve Romanya polisi “devam eden soruşturmalar” hakkında yorum yapmayacaklarını açıkladı.
25 Kasım seçimi ve iddialar
Seçimden kısa bir mühlet evvel, “istikrar ve dürüstlük” etiketiyle Romanya TikTok’unda bir kampanya dikkat çekmeye başladı.
Influencerlar ülkenin gelecek cumhurbaşkanında hangi özellikleri aradıklarını anlattıkları görüntüler paylaşıyorlardı.
Adayın “istikrarlı”, “ilerlemeci” ve “vatansever” olması gerektiği bildirisi veriliyordu.
Bu görüntülerde internet ünlüleri muhakkak bir adayı işaret etmedi.
Bu iletilerin yer aldığı görüntüleri yüklemeleri için, FameUp isimli bir reklam platformundan kendilerine ödeme yapılmıştı.
Ancak bu influencerlar, onlara ödemeyi kimin yaptığını bilmediklerini savunuyor.
FameUp firması da BBC’nin sorularını yanıtlamadı.
Iasi kentinde yaşayan bir influencer olan Cristina, teklif edilen işi kabul ettiğinde “bir şaibe” hissine kapılmadığını söylüyor.
Cristina, seçime katılan 14 adaydan birinin, “akıllıca bir yaklaşımla” bu kampanyayı başlattığını düşündüğünü söyledi.
“Bu bir siyasi propaganda üzere değildi. Yalnızca insanları gidip çıkıp oy kullanmaya teşvik ediyordu” dedi.
‘TikTok kralı’
Ödeme alan kimi influencerlar, bu paylaşımlarını fiyatlı içerik olarak da belirtmedi. Dahası TikTok’un kullanım kurallarına nazaran fiyatlı siyasi reklam da yasak.
Reklamlarda Georgescu’nun ismi geçmese de, BBC’ye konuşan influencerlar kaydettikleri görüntülerin altında Georgescu’ya takviye içeren “yorum yağmurunu” farkettiklerini söylüyor.
Köstence kentinde yaşayan ve 25 bin takipçiye sahip Romeo Rusu anlatıyor:
“Videoyu yayınladıktan birkaç saniye sonra onlarca yorum gelmeye başladı. Tamamı bağımsız aday Calin Georgescu’yu destekleyen yaklaşık 300 yorum geldi. Şaşkındım”
Bu yorumlar, TikTok’un Romanya seçimleriyle ilgili 27 binden fazla gerçek olmayan hesabı kapattığını açıklaması sonrası bir kere daha gündeme geldi:
Bu bot hesapları kimin açtığı hala net değil.
Uzmanlar, görüntülere Georgescu yanlısı yorumlarla doldurarak TikTok algoritmasının maniple edildiğine işaret ediyor. Bu halde Georgescu içeriklerinin platformda yapay biçimde öne çıkarıldığı savunuluyor.
BBC’ye açıklama yapan bir TikTok sözcüsü, Kasım ayındaki seçim sürecinde “milyonlarca geçersiz etkileşimi” engellediklerini, yüzbinlerce uydurma hesabı” kapattıklarını ve “sınırlı erişime sahip üç zımnî tesir ağını” dağıttıklarını söyledi.
Sözcü, seçim güvenliği için mahallî yetkililer ve Avrupa Birliği yetkilileriyle yakın bir halde çalışmaya devam ettiklerini söyledi.
Bu tesir kampanyası etrafındaki muallaklık, Ocak ayındaki sürpriz bir gelişmeye kadar sürdü.
Romanya Vergi Dairesi, #stabilityandintegrity kampanyasının masraflarının, seçimlerde kendi adaylarını destekleyen merkez sağdaki Ulusal Liberal Parti (PNL) tarafından karşılandığını ortaya çıkardı.
Snoop isimli haber kuruluşuna konuşan parti yöneticileri, kampanyalarının Georgescu’yu desteklemek için gasp edildiğini savundu.
Ardından Mart ayında TikTok influencerı olan Bogdan Peschir, “elektronik bağlantı araçlarını kullanarak seçmenleri ayartma” suçlamasıyla tutuklandı.
Peschir ülkesinde “TikTok Kralı” olarak tanınıyordu. Influencerlara paraya çevrilebilen sanal markalar ikram etmesiyle ünlenmişti.
Savcılar, Peschir’in TikTok’un ödül sistemini kullanarak 250’den fazla influencera 900 bin doların üzerinde ödeme yaptığını tez ediyor.
Bu paranın “cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ‘belirli bir adaya’ oy verilmesini sağlamak için” dağıtıldığı öne sürülüyor.
Ülke medyasına konuşan avukatları, Peschir’in TikTok üzerinden yaptığı bağışların hiçbirinin “seçim maksatlı olmadığını” savunuyor.
Peschir kendisine binlerce dolar ödediğini itiraf eden müzisyen ve influencer Lucian Elgi ile konuştuk.
Elgi, bu ödemelerin müziğini desteklemek maksadıyla yapıldığına inandığını savundu. Çok sağcı aday Georgescu’yu destekleyen paylaşım yaptığı suçlamasını reddetti.
Onun ve öteki ödeme alan isimlerin TikTok hesapları kapatıldı. Bu nedenle BBC geriye dönük olarak yapılan savunmaları inceleyemedi.
Elgi, paylaştığı içeriklerin seçimle ilgili olmadığını, mahallî Romen müziği ile ilgili olduğunu savunuyor.
Benzer formda, birçok yüksek takipçili folk müzikçisi daha Georgescu’yu desteklemek için Peschir’den ödeme almakla suçlanıyor.
Elgi yaptığı paylaşımların Georgescu yanlısı yorumlarla dolup taştığını da anlatıyor:
“Bu bir çılgınlıktı. Her gönderide şöyle yorumlar vardı: Cumhurbaşkanı Georgescu, Cumhurbaşkanı Georgescu, Cumhurbaşkanı Georgescu!”
Seçimlerin iptaline dair pek çok şey hala meçhul.
Soruşturmalar Avrupa Komitesi ve Romanya’nın en yüksek mahkemelerinde devam ediyor.
Ülke içindeyse Rusya’nın seçimlere müdahalesini inkar edilemez bir formda gösteren bir delil açıklanmamasını eleştirenler var.
Romanya’da yayın yapan Snoop’un editörü Razvan Lutac, bahsin açıklığa kavuşmasının çok uzun vakit alabileceğinden korkuyor:
“Şu anda elimizde bir yapbozun kesimleri var.
“Belki bir ya da iki yıl içinde seçimleri neden iptal ettiklerine dair net bir resmi görebileceğimizi düşünüyorum.”
