By İlk bakışta, ikonik İtalyan lüks araba üreticisi Ferrari’nin, sık sık siyasi huzursuzluklarla sarsılan bir Balkan ülkesi olan Sırbistan ile hiçbir ilgisi yok üzere görünebilir.
Ancak yaklaşık 30 yıldır, bayraklarından biri Sırp protestolarının şaşırtan bir kesimi oldu.
Geçtiğimiz ay, öğrencilerin önderlik ettiği yüz binlerce kişi büyük bir protesto için Sırbistan’ın başşehri Belgrad sokaklarını doldurduğunda, ünlü bayrak bir kere daha rüzgarda meydan okurcasına dalgalandı.
Protestoların sebebi, Kasım ayında bir tren istasyonunun çatısının çökmesiyle 16 kişinin hayatını kaybetmesiydi.
BBC Sırpça’ya konuşan bayrağın sahibi 54 yaşındaki Igor Balmazovic, “Ne vakit adaletsizliğe karşı protesto etsek, o oradadır” diyor.
“Bir daha buna muhtaçlığımız olacağını düşünmezdim. Yıkıcı. Onlarca yıldır birebir adaletsizliklerle, birebir beşerlerle çaba ediyoruz” diye ekliyor.
Sırbistan’ın kuzeyindeki Novi Sad kentinde meydana gelen olayın akabinde başlayan protestolar ağırlaşırken, 2012’de başbakan olarak iktidara gelen akabinde cumhurbaşkanı olan Aleksandar Vucic vazifedeki en büyük siyasi krizi yaşıyor.
Sembolün doğuşu
Sırbistan’daki Ferrari bayrağının öyküsü, 1996 kışında, periyodun cumhurbaşkanı Slobodan Milosevic’e karşı protestolar sırasında başladı.
Yerel seçimlerde muhalefetin zaferini tanımaması, Sırbistan genelinde şovları tetiklemişti.
Formula 1 hayranı Igor Balmazovic, Ferrari bayrağını yürüyüşlere getirmeye karar verdi. Yalnızca arkadaşlarıyla rahat buluşmak için değil, tıpkı vakitte “güç ve azmin sembolü” olarak.
“Birbirimizi bulmamıza yardımcı olacağını düşündük” diye hatırlıyor.
“Karda, yağmurda, hatta polis bizi dövdüğünde bile oradaydı. Beşerler bunu her gün gördü ve onlara umut verdi. ‘Bu protestocular pes etmiyor, biz de pes etmeyeceğiz,’ diye düşündüler.”
Sonunda Milosevic baskıya boyun eğdi ve seçim sonuçlarını kabul etti. Vakitle, Ferrari bayrağının kıssası efsaneye dönüştü.
Ortaya çıkan mitlerden birine nazaran Ferrari, Igor Balmazovic’i bir otomobil ile ödüllendirmişti.
“Doğru” diyor gülümseyerek: “Bir oyuncak araba!”
Bu, 1997’de bir İtalyan televizyon kanalının Sırbistan’a gelip protesto bayrağı hakkında bir haber yayımlamasından sonraydı.
“Ferrari armağanlar gönderdi, kitaplar, şapkalar, iki oyuncak otomobil ve şirketin yöneticisinden benimle tanışmak istediğini söyleyen bir mektup. Fakat hiç tanışmadık.”
Protesto eden bir ülke
Sonraki yıllarda, Ferrari bayrağı Sırbistan’daki her büyük protesto gösterisinde belirdi.
Milosevic’i deviren 2000 yılı ayaklanmasından, Cumhurbaşkanı Vucic’e karşı daha yakın vakitte yapılan gösterilere kadar.
Vucic’in partisi 2023’te parlamento oylarının %47’sinden fazlasını kazandı ve ertesi yıl yerel seçimleri kazanarak iktidarı sağlamlaştırdı. Sırbistan’ın Avrupa Birliği üyeliğine giden yolu desteklediğini sav etse de, onu otoriterlikle, demokratik yapıları etkisizleştirmekle ve yolsuzluğu teşvik etmekle itham edenler de var.
Novi Sad’daki tren istasyonundaki çatının çökmesinin akabinde eski bir inşaat bakanı da dahil olmak üzere birtakım yetkililer tutuklandı, fakat birçok kişi bunu yetersiz görüyor.
Vucic, protestoları hükümeti istikrarsızlaştırma teşebbüsü olarak nitelendirdi ve yabancı güçleri müdahale etmekle suçluyor.
Ancak protestocular yılmadı. Öğrencilere aktörler, avukatlar, profesörler, öğretmenler ve çiftçilerden oluşan geniş bir kitle katıldı.
Bağımsız bir izleme merkezi olan Araştırma, Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik Merkezi’nin (CRTA) yaptığı bir ankete nazaran, Sırp vatandaşlarının %61’i protestoları destekliyor.
Gelecek için bir bayrak
Ferrari bayrağı bir sefer daha sokaklarda ve birçok kişi için onu görmek kimi hisleri geri getiriyor.
“Karım ve ben yakın vakitte bayrağı çıkardığımızda, beşerler yanımıza gelip fotoğraf çektirdiler. Hatta bir adam onu ??öpüp öpemeyeceğini sordu” diyor Balmazovic.
“Bazıları bunun orjinal bayrak olup olmadığını soruyor. Ben de onlara, ‘Yaklaşın, deliklere bakın, rüzgar tarafından nasıl aşınmış’ diyorum.”
Bayrağın birinci ortaya çıkışından uzun mühlet sonra doğan genç protestocular da onu benimsedi. Kimileri replikalarını taşıyor.
Balmazovic aldırış etmiyor. “Ruhu canlı tutuyorlar” diyor.
Şimdi meşale tam manasıyla elden ele dolaşıyor. Nisan ayında bir küme öğrenci, Sırbistan’daki krize memleketler arası ilgi çekmek için Avrupa Parlamentosu’nun merkezi olan Strazburg’a yanlışsız 1.300 km’lik bir bisiklet seyahatine başladı. Bunların ortasında Balmazovic’in vaftiz oğlu 21 yaşındaki Nikola Boca da var.
Boca, mola sırasında, “Protestolar başladığında bayrağın kıssasından büyülenmiştim” diyor.
“Babam bana vaftiz babamın bayrağın özgününe sahip olduğunu söyledi.”
Bayrağı sırt çantasında taşıyan Boca, bunu sürekliliğin ve kararlılığın bir sembolü olarak görüyor.
“Bazı beşerler kuşkucu, lakin ben onlara şunu söylüyorum: Bu [orijinal] olan” diyor.
Emeklilik umudu
Balmazovic bayrağın ne vakit ineceğini bilmiyor. Yakında olmasını umuyor.
“En değerlisi öğrencilerin uyanmış olması” diyor.
“Telefon ekranlarının ve kitap kapaklarının gerisinden çıktılar ve güçlerinin farkına vardılar. Bu inanılmaz.”
Novi Sad’da ölenler için adaletin sağlanmasıyla başlayıp hukukun üstünlüğünün tekrar tesis edilmesiyle devam eden bir değişimin başlayacağı günü hayal ediyor.
“Bu olduğunda, duvara bayrağı asacağım ve ‘artık bitti’ diyeceğim” diyor.
Ancak şimdilik, şahlanan at hala Belgrad sokaklarında dörtnala koşuyor ve öğrenci protestoları Sırbistan’ı sarsıyor.
