By Gazze’de yüzlerce insan Hamas- İsrail savaşının sonlanmasını ve Hamas’ın idaresi terk etmesini talep etmek için sokaklara çıktı.
Bu hafta Gazze’nin kuzeyindeki Beyt Lahya kentinde düzenlenen hareketler, 2023’ün Ekim ayında İsrail savaşı başladığından beri bölgede görülen en büyük protestolar oldu.
Çoğu Hamas zıddı aktivistler tarafından toplumsal medyada paylaşılan görüntülerde genç erkeklerin “dışarı, dışarı, dışarı, Hamas dışarı” sloganları attıkları görülüyor.
Eylemler, İsrail’in neredeyse iki ay süren ateşkesin akabinde Gazze’deki askeri harekatını yine başlatmasıyla uzunluk gösterdi.
İsrail’in askeri operasyonu 18 Mart’ta hava hücumlarıyla tekrar başladığından beri yüzlerce Filistinli öldü ve binlercesi yerinden edildi.
İsrail Hamas’ı ABD’nin ateşkesi uzatma teklifini reddetmekle suçluyor, Hamas da İsrail’i Ocak’ta yapılan asıl muahedeyi ihlal etmekle.
Hamas Çarşamba günü yaptığı bir açıklamada İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’yu savaşı yine başlatmakla suçladı.
Hamas destekçileri de protestoların ehemmiyetini azımsıyor ve iştirakçileri vatan haini olarak niteliyorlar.
Protestolardaki talep ne?
Protestocular BBC’ye savaştan “bitkin düştüklerini” söylediler.
BBC Arapça’nın Gaza Lifeline (‘Gazze Ömür Hattı’) programına konuşan Gazze sakini Fatima Riad El Amrani, “Uyuyamıyoruz, yiyemiyoruz, hatta pak su bile bulamıyoruz. Bu küçük düşürücü bir hayat, olağan bir varoluş değil. Sözün her manasıyla yorgunuz” diyor.
Başka bir Gazze sakini de BBC’ye Hamas’ın bölgeyi yönetmeye devam edemeyeceğini söylüyor:
“Hamas Gazze’nin denetimini elden bırakmalı. Gereğince şiddet ve yıkım yaşadık. Şu anda İsrail yahut Batı dünyasıyla karşı karşıya gelebilecek bir pozisyonda değiliz. Bütün dünya bizim karşımızda üzere geliyor.”
İsmini paylaşmak istemeyen bir öbür sakin de neden protestolara katıldığını açıklıyor:
“Beni buraya çeken şey açlık, fakirlik ve mevt. Oğlumu kaybettim ve karşılığında hiçbir telafi olmadı. Yeni bir memleket istiyoruz.”
Protestolar planlı mı spontane mi?
Filistin Bağımsız İnsan Hakları Komitesi Müdürü Dr. Ammar Dweik, Gazze’deki insanların yaşama şartlarına karşın aksiyonların hem spontane gelişmiş hem de barışçıl göründüğünü söylüyor.
“İnsanlar ümitsizliğe yakın bir noktaya ulaştılar ve Hamas denetimi elden bırakırsa insani manada çektikleri acının hafifleyebileceğine inanıyorlar” diyor Dweik.
Washington’daki Middle East Institute (Orta Doğu Enstitüsü) araştırmacısı Dr. Hassan Mneimneh de protestoların spontane geliştiği konusunda hemfikir olsa da hareketçilerin gelecekte Gazze’yi hangi kümenin yönetmesini istediğinin net olmadığını söylüyor.
Filistinli aktivist Abdulhamid Abdel-Atti protestocular ile hareketlerin düzenleyicilerinin birçoklarının siyasi manada bağımsız gençler olduğunu ve siyasi hiçbir kümeye ilişkin olmadıklarını söylüyor.
Ancak BBC’nin konuştuğu, Gazze’nin dışında yaşayan kimi şahıslar de protestoların düzenlenmesine katkıda bulunduklarını söyledi.
Filistin siyasi haritası
Filistin halkının siyasi önderliği yıllardır iki güç merkezi ortasında bölünmüş durumda: Gazze’de Hamas ile Filistin İdaresi aracılığıyla işgal altındaki Batı Şeria’yı yöneten El Fetih hareketi.
Hamas’ın 2006 yılındaki Filistin parlamento seçimlerini büyük farkla kazanarak rakibi Filistin Yönetimi Başkanı Mahmud Abbas’ın El Fetih hareketinin yerini almasının akabinde, Hamas ile El Fetih ortasındaki ayrım daha da derinleşti.
Hamas zaferinin akabinde geçmişte Filistin’in İsrail’le yaptığı mutabakatlara imza atması, İsrail’in meşruiyetini tanıması ve şiddetten vazgeçmesi istikametindeki tüm gayretlere karşı koydu.
İsrail’in varoluş haklarını kabul eden Filistin İdaresi, İsrail ve dünyanın geri kalanının Filistinliler ile müzakere etmek için geçmişte kullandığı en önemli ögeydi.
Bunun sonucunda Hamas öncülüğündeki yeni devlet, İsrail ve Batı’daki müttefikleri tarafından katı ekonomik ve diplomatik yaptırımlara tabi tutuldu.
Hamas 2007 yılında El Fetih’e sadık olan güçleri Gazze’den çıkardı, reaksiyon olarak İsrail ile Batılı müttefikleri de Gazze’ye sıkı bir abluka uygulamaya başladı.
Bundan sonra Hamas ile El Fetih ortasında uzlaşı sağlama gayretleri da başarısız oldu.
Gazze’de siyasi bir değişim olabilir mi?
Savaşın başlangıcından beri Gazze’de Hamas’a yönelik tenkitler hem sokaklarda hem de internet üzerinde arttı.
Ancak hala Hamas’a katı bir sadakat duyanlar var ve kümeye yönelik dayanağın ne kadar değiştiğini tespit etmek sıkıntı.
Gözlemciler 2023’ün Ekim ayında başlayan savaştan çok evvel de Hamas’a karşı bir muhalefet olduğunu, fakat misilleme endişesiyle bu tenkitlerin saklı kaldığını söylüyorlar.
Son günlerde başlayan protestoların akabinde Gazze’deki El Fetih sözcüsü Munther el Hayek Hamas’a “halkın sesine kulak vererek” misyonu terk etmesi davetinde bulundu.
El Hayek Hamas’ın varlığının “Filistin davasına yönelik tehdit” haline geldiğini söyledi.
Hamas, BBC’nin eforlarına karşın protestolarla ilgili açıklama yapmadı.
Ancak Hamas yetkilisi Bassem Naim bir Facebook kümesinde herkesin “halkımıza yönelik saldırganlığa ve milletimize ihanete karşı sesini yükseltme” hakkı olduğunu söyledi.
Öte yandan Naim “Gazze’deki vahim insani koşulların” “şaibeli siyasi gündemler” için alet edilmemesi gerektiğini ekledi.
Bazı aktivistler BBC’ye protestoların devam edeceğini düşündüklerini söyledi.
