By Marmara’da müsilaj alarmı…
Halk ortasında ‘deniz salyası’ olarak bilinen müsilaj, 2021 yılında Marmara Denizi’ni tesiri altına alarak büyük tehdit oluşturmuştu.
60 BAŞKA İSTASYONDA İNCELEME YAPILDI
ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsünden 15 bilim insanı, Bilim-2 araştırma gemisi ile Marmara Denizi’nde 10 gün boyunca 60 başka istasyonda inceleme yaptı.
Enstitünün yaptığı en kapsamlı müsilaj seferi olan ve geçen hafta tamamlanan çalışma kapsamında, çeşitli derinliklerden numuneler alınarak gemideki laboratuvarlarda tahlil edildi.
ÖNEMLİ BULGULAR ELDE EDİLDİ
Gemi seferi öncesinde de yüksek çözünürlüklü, otonom deniz araçlarıyla 1 ay boyunca bilgi toplandı.
Toplanan bilgilerin tahlilleri sonucunda Marmara Denizi’ndeki müsilaja neden olan ve olabilecek kirlilik, tuzluluk, sıcaklık, klorofil, fitoplankton, zooplankton, oksijen ve ışık ölçüsü ile bulanıklığın nedenlerine ait bulgular elde edildi.
2021 YILIYLA KIYASLANDI
Bu bulgular, enstitünün 2021 yılında yapılan müsilaj çalışmalarındaki datalarıyla kıyaslandı.
Analizler sonucunda ortaya çıkan bilgilerle 2021’den günümüze evreleri ortaya koyacak formda 3 farklı harita hazırlandı. Bunların birincisi, Haziran 2021’de müsilajın en ağır biçimde görüldüğü periyoda ilişkin harita oldu.
Eylül 2021’i gösteren ikinci haritada, müsilajın azaldığı ve temizleme çalışmalarının tesirli olmaya başladığı görüldü.
Nisan 2025’i gösteren üçüncü harita müsilajın tekrar ağırlaşmaya başladığını, 2021 Haziran ayına benzeri formda denizin neredeyse tamamını kapladığını ortaya koydu.
“KARADENİZ’DEN GİRECEK SU BELİRLEYİCİ OLACAK”
Soruları yanıtlayan ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Barış Salihoğlu, kapsamlı bir müsilaj haritalandırması yaparak bu devirle 2021’deki ağır müsilaj periyodunu ve müsilaj sonrası periyodu karşılaştırdıklarını belirtti.
Salihoğlu, 2021’deki müsilajdan evvel Karadeniz suyunun girişinde 10 aylık bir düşüş gördüklerini, şu andaki tablonun da buna benzediğini, kirlilik yükü ve oksijen azlığının yüksek seyrettiğini vurguladı.
Çanakkale’den itibaren, Marmara Denizi’ndeki her bölgede müsilaj tespit ettiklerini aktaran Salihoğlu, 2021’deki kadar ağır müsilaj dağılımı olmadığını, müsilajın yüzeye şimdi çıkmadığını, daha çok orta katman olarak isimlendirdikleri 20-30 metrede bulunduğunu söyledi.
Salihoğlu, “Şu an baktığımızda başlangıç evresi üzere görünüyor. Zira fitoplankton dediğimiz organizmaların ağır ürediğini görüyoruz. 2021 Haziran’ında da bunu görmüştük. Şu anda bir tüketim başladığını da görmüyoruz. Hasebiyle bu üretimin bir mühlet daha devam edeceği kesin üzere. Devam edecek üretim daha ağır bir müsilaja yola açar mı? Bizim hipotezimize nazaran bunun belirleyicisi Karadeniz’den girecek su olacak” dedi.
Karadeniz’in daha fazla yağış ve ırmak girdisi almasının iki deniz ortasındaki su değişimini sağladığını anlatan Salihoğlu, iklim değişikliğiyle birlikte artan kuraklıkla bunda bir azalma gördüklerini ve bu durumun kendilerini kaygılandırdığını tabir etti.
“KURAK DEVİRLER MÜSİLAJI ETKİLER”
Müsilajın sebebi olarak durağanlığın gösterildiğini söyleyen Salihoğlu, kelamlarını şöyle sürdürdü:
Esas durağanlık, bizim hipotezimiz, Karadeniz’den giren suyun azalmasıyla Marmara üst suyunun Akdeniz’e yanlışsız itilmesinin azalması. Bunun müsilaj öncesi devirlerde daima azaldığını gördük. Şu an burada kurak periyotlardan geçiyoruz, tahminen bundan sonraki yıllar kurak devam edecek. Münasebetiyle Marmara’da müsilaj riski şu anda düşündüğümüzden de fazla artmış durumda. Müsilaj riski artık her zamankinden daha fazla zira kurak periyotlar müsilajı tetikler.
Müsilajın 2021’deki kadar ağır olabileceğine dikkati çeken Salihoğlu, en büyük riskin oksijen azlığı ile kirlilikteki yüksek pahalar olduğunun ve bunların bir an evvel düşürülmesi gerektiğinin altını çizdi.
Salihoğlu, şu değerlendirmelerde bulundu:
Haziran üzere daha net bir tablo göreceğiz. Doğal müsilaj denizin altında olduğu sürece çok dikkati çekmiyor. Yüzeye çıktığı takdirde dikkat çekiyor. Müsilajın hangi koşullarda yüzeye çıkacağı başka bir mevzu ancak bilhassa uzun süren, durağan bir devirde sonra boğazdan süratli bir jet girdisi bu derin suyun yüzeye çıkmasına ve bu fizikî etkenler müsilajın da kümelenip yüzeye çıkmasına yol açıyor. Şayet ağır müsilaj oluşursa o vakit yüzeyde de müsilajı görmeye başlama olasılığımız yüksek.
“DAHA DÜŞÜK OKSİJEN, DAHA KIRILGAN BİR MARMARA DEMEK”
Bilimsel Seferler Koordinatörü Dr. Hasan Örek ise müsilajın tetikleyici nedeninin denizin içindeki üretim, üretimin en değerli faktörünün ise ışık ve suyun içindeki besin elementleri olduğunu kaydetti.
Örek, çok aşırı alg üretiminden sonra ekseriyetle müsilaj oluştuğuna işaret ederek “Şu anda alg üretimi çabucak hemen tüm deniz baseninde çok yüksek seviyede. Bizim bulgularımızda Marmara’nın her yerinde bir müsilaj var, 2021 yılı kadar dramatik değil. Lakin o düzeye gelip gelmeyeceğini bilemeyiz doğal ki. Havaların ısınmasıyla üretimin daha da artacağını düşünüyoruz. Üretim artarsa ve gerekli gerilim faktörleri de müsilaj olmasını tetiklerse, bu müsilajın ölçeği büyüyebilir, artabilir” ihtarında bulundu.
Marmara’da koşulların her vakit müsilaja uygun olduğu tespitini paylaşan Örek, Karadeniz kıyılarında son yıllarda görülen müsilajın Marmara’yı her organik yük üzere olumsuz etkileyebileceğinden bahsetti.
Örek, “Marmara bütçesine giren her organik yükün faturası oksijene kesilir günün sonunda. Daha düşük oksijen, daha kırılgan bir Marmara demek. 2022 yılında Marmara Denizi’nde müsilaj tesiri kaybolmuştu. Fakat artık, 2025 Nisan ayı prestijiyle yaptığımız taramalarda, Marmara’nın her bölgesinde tekrar müsilaj tespit ettik. Üstelik bu sefer yalnızca körfezler ve kapalı alanlarda değil, açık denizlerde de müsilaj var” kelamlarını sarf etti.
“SU SICAKLIĞININ ARTMASIYLA MÜSİLAJ TÜM YÜZEYE YAYILABİLİR”
Doktor Öğretim Üyesi Mustafa Mantıkcı da şu anda 15-25 metre ortasında müsilajın etkin olarak önlerinde durduğu ve su sıcaklığının bu derinliklerde 10-11 derece olduğu bilgisini paylaştı.
Marmara’nın yüzeyinin oksijen bakımından bu periyotta âlâ göründüğüne lakin yüzey sularının ısınması ile oksijen tüketiminin hızlanacağına değinen Mantıkcı, “2021 yılında olduğu üzere haziran ayında su sıcaklığının artmasıyla müsilaj tüm yüzeye yayılabilir. Şu anda bir şeyin arifesindeyiz, müsilaj Marmara’nın her tarafında var ancak soğuk su içerisinde şu an. Bunun ısınacağı versiyonunu göreceğiz aslında” sözünü kullandı.
