By Portekiz’de dün yapılan erken genel seçimlerden, mevcut durumda azınlık hükümeti ile iktidarda olan ve iki sağ partinin kurduğu “Demokratik İttifak” (AD) birinci parti çıkarken, Başbakan Luis Montenegro yeniden azınlık hükümeti kurmak istediğini açıkladı.
Avrupa Birliği (AB) ülkeleri ortasında Bulgaristan’ın akabinde son 10 yılda en çok seçime giden ikinci ülke olan Portekiz’de sandıktan tekrar siyasi istikrar sağlayacak bir sonuç çıkmadı.
Yaklaşık bir yıldır ülkeyi yöneten Sosyal Demokrat Parti (PSD) ve Hristiyan Demokratların (PP-CDS) ittifakından oluşan İSİM oylarını artırsa da 230 sandalyeli Meclis’te tek başına iktidara gelecek çoğunluğu elde edemedi.
İçişleri Bakanlığının açıkladığı resmi olmayan seçim sonuçlarına nazaran İSİM, 14 ay evvel yapılan son seçimlerde yüzde 28,85 oy oranı ile sahip olduğu 80 milletvekili sayısını yüzde 32,1 oranla 86’ya çıkardı.
AD lideri, PSD’nin Genel Başkanı ve misyondaki Başbakan Montenegro, partisinin seçim merkezi olarak kullandığı Lizbon’daki bir otelde yaptığı konuşmada, “Halk bu başkanı istiyor, başkasını istemiyor.” dedi.
Bir defa daha azınlık hükümetini deneyeceğinin işaretini veren Montenegro, çok sağcı Chega ile mutabakat yapmayacağını, hükümet kurabilmesi için öteki siyasi partilerden “sonuçlardan ders çıkarmalarını ve sorumlu davranmalarını beklediğini” söyledi.
Sosyalist Parti başkanı Santos istifasını açıkladı
Öte yandan, seçimlerden öne çıkan öbür başlıklar ana muhalefetteki sol görüşlü Sosyalist Parti’nin (PS) oy oranında yaşadığı çöküş ve çok sağın yükselişine devam etmesi oldu.
Şu anda Avrupa Birliği (AB) Kurulu Lideri olan Antonio Costa’nın PS’den ayrılmasının akabinde Ocak 2024’te Portekiz’de solcu partinin başına geçen Pedro Nuno Santos, alınan seçim hezimeti sonrası istifa kararı aldığını duyurdu.
“Sol için sıkıntı ve problemli vakitler yaşanıyor.” diyen Santos, partiyi genel şuraya götürüp, iç seçim yapılacağını ve kendisinin aday olmayacağını açıkladı.
Santos, “Bu hükümeti desteklemek benim misyonum değil ve bu rolün Sosyalist Parti’ye de düşmemesi gerektiğini düşünüyorum. Bu seçimleri biz kışkırtmadık, lakin kazanmak istedik. Portekiz halkı açıkça konuştu ve tarihimiz boyunca her vakit yaptığımız üzere Portekiz halkına hürmet duyuyoruz. Luis Montenegro, Portekiz halkının bu seçimlerde kendisine duyduğu inancı nasıl onurlandıracağını bilsin.” formunda konuştu.
Ülkede 2015 ile 2022 yılları ortasında iktidarda olan, 2022’deki seçimde 120 milletvekili çıkararak tek başına iktidara gelen PS, büyük bir çöküş yaşadı.
PS’nin son seçimlerde yüzde 28 oy oranı yüzde 23,38’e gerilerken, 78 olan milletvekili sayısı da 58’e düştü.
Aşırı sağcı Chega’dan tarihi seçim zaferi
Portekiz’de 48 yıl süren diktatörlük devrinin sona erdiği 25 Nisan 1974’teki Karanfil İhtilali’nin akabinde ülke demokrasi tarihinde birinci sefer, çok sağcı bir siyasi parti ülkeyi yönetmeye aday bir siyasi güç haline geldi.
Sadece 6 yıllık bir siyasi geçmişi olan Chega (Yeter), 2024’te büyük bir yükselişe geçerek yüzde 18’e çıkardığı oy oranını bu seçimlerde 22,56’ya kadar yükselterek, PS ile birebir sayıda (58) milletvekili çıkardı.
Chega lideri Andre Ventura, seçim sonucunu değerlendirdiği konuşmasında, “Ülkeye 1974’ten beri yaşanmamış bir şeyi duyurabiliriz: Chega ikinci büyük parti oldu. Şimdi seçimleri kazanmadık lakin tarih yazdık. Bu gece biz de zafer kazandık.” dedi.
Ventura, “Portekiz’de 50 yıllık iki partili siyasi devri öldürdüklerini ve artık hiçbir şeyin eskisi üzere olmayacağını” savundu.
Bu ortada, son seçimlerde 5 milletvekili olan çok sol görüşlü Sol Blok (BE) partisi, bu seçimde yalnızca 1 milletvekili çıkardı.
BE lideri ve partisinden seçilen tek milletvekili olan Mariana Mortagua, solun büyük bir hezimet aldığını vurgulayarak, “Bu yenilgiyi alçakgönüllülükle ve açıklıkla kabul etmek değerli. BE’nin bu sonuçlarını yarını inşa etmek için düşünmesine imkan tanıyacağımı garanti ediyorum.” sözlerini kullandı.
Seçim sonuçlarının resmileşmesinin akabinde Cumhurbaşkanı Marcelo Rebelo de Sousa’nın tüm siyasi partilerin başkanlarını tek tek kabul edip, hükümeti kurma görevini seçimden birinci parti çıkan İSİM başkanı Montenegro’ya vermesi bekleniyor.
Portekiz’de, AD’nin lideri ve Başbakan Montenegro aile şirketiyle kontaklı olarak hakkında çıkan yolsuzluk savlarının akabinde Meclis’te güvenoyu alamamış, ülkede 11 Mart’ta hükümetin düşmesi sonucu erken seçim kararı alınmıştı.
Portekiz halkının tahlil bekleyen öncelikli problemleri, öbür AB ülkelerine oranla düşük minimum fiyat ve emekli maaşları, konut krizi ve sıhhat başta olmak üzere kamusal hizmetlerdeki eksikliklerin yarattığı toplumsal zorluklar olarak sıralanıyor.
İçişleri Bakanlığının 230 sandalyeli Meclis’te yurt dışından gelen oylara nazaran belirlenecek 4 eksikle açıkladığı ve şimdi resmi olmayan seçim sonuçları şöyle:
Demokratik İttifak (AD) 86, Sosyalist Parti (PS) 58, Chega 58, Liberal İnisiyatif (LI) 9, Özgür (L) 6, Üniter Demokratik Koalisyon (CDU) 3, Azorlar adasındaki Demokratik İttifak (AD) 3, Sol Blok (BE) 1, Portekiz Tabiat ve Hayvan Korumacı Parti (PAN) 1, Halk İçin Birlikte (JPP) 1.
