By Rusya’da hamile kalan öğrencilere, hatta lise öğrencilerine yönelik ödeme programları ülke çapında tartışmalara yol açtı.
Bu programlara karşı çıkanlar, genç yaşta gebeliği teşvik edebileceğini ve asıl emelin ülkenin düşen doğum oranlarını artırmak olduğunu söylüyor.
BBC Rusça Servisi’nin datalarına nazaran, Ocak ayından bu yana 27 bölge, tam vakitli yükseköğrenim öğrencisi hamile bayanlara tek seferlik ödeme yapılan programlar başlattı.
Çoğu bölgede, 25 yaş altındaki bayanlar ödemelerden yararlanabiliyor.
Ödeme ölçüleri bölgelere nazaran değişiyor ama birçok yerde 100 bin ruble (yaklaşık bin 210 dolar) civarında.
Kaluga bölgesi valisi, uygulamanın emelinin “doğum oranlarını desteklemek” olduğunu söyledi.
‘Kahramanlık değil trajedi’
En çok tartışılan bahis ise Oryol, Bryansk ve Kemerovo bölgelerinde bu programların lise öğrencilerine de yaygınlaştırılması oldu. Yani 18 yaş ve altındaki genç kızlar da kapsam dahilinde.
Herhangi bir alt yaş sonu belirtilmedi. Rusya’da cinsel rıza yaşı 16.
Devlet Başkanı Vladimir Putin destekçisi Parlamenter Ksenia Goryacheva bu tıp siyasetlere karşı:
Goryacheva, “Bir çocuğun çocuk doğurması kahramanlık değil, trajedidir” dedi ve şöyle devam etti:
“Çocukların saflığını demografik istatistikleri düzeltmek için kullanmayalım.”
Aile hakları savunucusu tanınmış Parlamenter Nina Ostanina da, bu çeşit ödemelerin “erken doğum propagandası” olarak algılanabileceğini, bunun da “geleneksel kıymetlere muhalif olduğunu” söyledi.
Fakat Ostanina, hükümetin 18 yaş altındaki doğumları teşvik etmeye çalışmadığının da altını çizdi.
Oryol Valisi Andrei Kliçkov ise kendi bölgelerindeki programın Şubat ayında Rusya Çalışma Bakanlığı tarafından verilen bir talimat üzerine başlatıldığını belirtti.
Ancak bu türlü bir talimatın kamuoyuna açıklandığına dair bir evrak bulunmuyor.
Kliçkov, bu adımın merkezi hükümet tarafından onaylanmış bir “destek önlemi” olarak görülmesi gerektiğini ve “spekülatif haber başlıklarına gereç yapılmaması gerektiğini” söyledi.
‘Ulus için felaket’
Geçen yıl, Rusya’da son 25 yılın en düşük doğum oranı kaydedildi ve yalnızca 1,2 milyon bebek doğdu.
Kremlin sözcüsü Dimitri Peskov Temmuz ayında doğum oranını “korkunç derecede düşük” ve “ulusun geleceği için felaket” olarak tanımlamıştı.
Rusya İstatistik Kurumu Rosstat’a nazaran, 2023 başındaki 146 milyonluk nüfusun 2046’ya kadar 139 milyona düşmesi bekleniyor.
Demografi, yıllardır Devlet Başkanı Vladimir Putin’in konuşmalarında değerli bir başlık.
Aralık ayında yaptığı bir konuşmada Putin, “demografik durumu güzelleştirmenin, doğum oranını ve çok çocuklu aileleri desteklemenin ulusal öncelikli hedef” olduğunu söylemişti.
Kadınların daha genç yaşta aile kurmaları istikametindeki davetler da son aylarda artış gösterdi.
Şubat ayında ulusal bir konferansta konuşan Rus Bilimler Akademisi’nden Profesör Igor Kogan, Rus kızlarının birinci cinsel tecrübelerinin – çoklukla 16 yaşında – “hamilelik ve başarılı doğumla sonuçlanması gerektiğini” söyledi.
Sonrasında, “normal” yaşın 19 ile 22 ortasında olması gerektiğini kastettiğini açıkladı.
Annelik ödemesi
Şu ana kadar sadece az sayıda genç bayan yeni ödemelerden faydalandı.
BBC, Ocak ayından bu yana farklı bölgelerde 20 bin ile 150 bin ruble (242 ile bin 815 dolar) ortasında ödeme alan 66 gebe öğrenci tespit etti.
Çalışma Bakanı Anton Kotyakov Nisan ayında yaptığı açıklamada, ödemelerin erken yaşta doğumları teşvik etmek için değil, sıkıntı durumda olan genç annelere dayanak maksadıyla yapıldığını belirtti:
“Devlet takviyesi, her yaştan gereksinimi olan tüm annelere yönelik olmalıdır. Kimseyi yaşadığı hayatta yalnız bırakmamalıyız.”
Bu yeni ödemeler, mevcut programlara ek olarak sunuluyor.
Örneğin 2007’de başlatılan ve evvel ikinci çocuk için verilen, akabinde birinci çocukları da kapsayan “annelik ödemesi” ödemesi bulunuyor.
Şu anda aileler, birinci çocuk için 690 bin ruble (8 bin 349 dolar) ve ikinci çocuk için 222 bin ruble (2 bin 686 dolar) ödeme alıyor.
Öğrencilere yapılan yeni ödemeler ise bu yardımlara ek olarak veriliyor.
Doğum oranları nasıl?
Doğum oranlarının düşmesi ve bayanların aile kurmayı geciktirmesi, bilhassa daha varlıklı ülkelerde genel bir eğilim.
Ancak Rusya’da doğum oranları 1990’larda yaşanan ekonomik ve siyasi çalkantıların akabinde kıymetli ölçüde biçimde düştü; 1990’da 2 milyon olan doğum sayısı, 1999’da 1,2 milyona geriledi.
2000 sonrası tekrar yükselen sayılar, 2016’dan bu yana tekrar düşüşte.
Bunun nedeni, 1990’larda doğan kuşağın küçük olması ve bayan başına doğum sayısının azalması.
OECD’nin 2022 datalarına nazaran, Rusya’da doğurganlık oranı bayan başına yaklaşık 1,4 çocuk. Bu oranı İtalya’da 1,2, Fransa’da 1,8 olarak belirlendi.
Nüfusun korunması için doğurganlık oranının (göçmenler hariç) yaklaşık 2,1 olması gerekiyor.
Son devirde Rusya’da gözlemciler, Ukrayna savaşının da tesirine dikkat çekiyor; ekonomik belirsizlikler ve savaşmak için gönderilen ya da askerlikten kaçmak için ülkeyi terk eden erkeklerin sayısı buna etken olarak görülüyor.
‘Kısa bir artış, akabinde düşüş’
Uzmanlar, hükümetlerin demografik trendleri değiştirme uğraşlarının uzun vadede ekseriyetle başarısız olduğunu söylüyor.
Bağımsız Rus demografi uzmanı Alexey Raksha, “İlk çocuk doğumlarını teşvik etmek için yapılan teşebbüsler, son yıllarda ne Rusya’da ne de diğer yerlerde işe yaradı,” diyor.
Ancak, ikinci çocuk için verilen annelik ödemesinin doğurganlık oranını başta artırdığını da belirtiyor.
Oxford Üniversitesi Aile Demografisi Profesörü John Ermisch ise finansal teşviklerin tesirinin ekseriyetle süreksiz olduğunu söylüyor:
“Önce kısa bir doğum artışı olur, akabinde tekrar düşüş gelir.”
Prof. Ermisch 20 yaş altı bayanlarda doğum oranını artırma fikrine ise daha da kuşkuyla yaklaşıyor:
” İngiltere ve ABD’de hedef, genç yaşta hamilelikleri azaltmak. Zira bu, toplumsal sıkıntılara yol açar ve annenin sıhhatini olumsuz tesirler. Daha büyük aileler yaratmak emeliyle genç yaşta doğum teşvik edilmez.”
Her iki uzman da, geniş çaplı finansal güvenliğin doğum kararlarında kritik rol oynadığını vurguluyor.
Prof. Ermisch, “Kadınlar, bir istikrar duygusu olmadan, ne kadar para verilirse verilsin doğum yapmaz” diyor.
