By İran İhtilal Muhafızları’na ilişkin “Fars Air Qeshm” şirketinin bir uçağının Sudan’a silah sevkiyatı yaptığı ortaya çıktı. Avrupa merkezli istihbarat kaynaklarına nazaran göre, “EP-FAB” tescil koduna sahip “Fars Air Qeshm”e ilişkin bir Boeing 747, 17 Mart’ta Port Sudan’dan kalktıktan sonra Tahran’a indi.
Uçağın uçuş kayıtlarına nazaran, birkaç saat içinde Tahran’da sırf üç saniye süren bir uçuş gerçekleştirdiğini gösteriyor.Devrim Muhafızları’na ilişkin uçaklar, çoklukla uşuçlarını gizlemek istediklerinde radar sistemlerini kapatarak iz bırakmadan uçuş yapıyor. Lakin “FlightRadar24” sitesine kaydedilen bilgilere nazaran, tıpkı sabah uçak W5998 sefer sayısıyla Tahran’dan Port Sudan’a uçuş yaptı.
İnsansız Hava Araçları savaşın halini değiştiriyor
Iran International televizyonunun haberine nazaran; Avrupalı kaynağın yanı sıra İhtilal Muhafızları’na yakın bir öbür kaynak, bu Boeing uçağının yükünün silah ve askeri teçhizattan, bilhassa de çeşitli insansız hava araçlarından (İHA) oluştuğunu; bunların, iç savaşta rakiplerine karşı kullanılmak üzere Sudan ordusuna teslim edildiğini doğruladı. Bloomberg, geçtiğimiz yılın sonunda da Iran’ın Sudan’a IHA’lar gönderdiğini yazmıştı.
Devrim Muhafızları’na ilişkin olan “Fars Air Qeshm” şirketi, terör kümelerine silah sağladığı gerekçesiyle yaptırım listesinde bulunuyor. Geçen yıl 14 Temmuz’da İran, birebir uçak ve tıpkı tescil kodu kullanılarak Bender Abbas’tan Sudan’a benzeri bir sevkiyat yapmıştı. Ondan bir ay evvel de uçak, İran’dan Sudan’a öteki bir uçuş gerçekleştirmişti.
Yaklaşık bir yıl önce, Reuters haber ajansı, altı İranlı kaynağa dayandırdığı haberinde İran’ın Sudan’a gönderdiği İHA’ların oradaki iç savaşta değerli bir rol oynadığını bildirmişti.
BBC World’ün, Hartum yakınlarındaki bir askeri üsten elde ettiği uydu imajlarına nazaran Tahran, Sudan’a iki tip insansız hava aracı gönderiyor: Biri daha çok keşif gayeli kullanılan “Ababil-3”, başkası ise iki adet “Qaem” tipi akıllı bomba taşıyabilen “Mohajer-6”. İran bu İHA’lardan Irak’ta Haşdi Şabi’ye, Venezuela’ya ve Rusya’ya da vermişti.
Ayrıca Sudan ordusuna ilişkin bir kampta, İran imali “Saega 2” tipi tanksavar füzesinin varlığını gösteren bir fotoğraf yayınlandı. Tahran, Sudan ordusunu Süratli Takviye Kuvvetleri’ne karşı yürüttüğü savaşta destekliyor.
Uluslararası uzmanlara nazaran, İran’ın ordu mensuplarınıve aşırıcı kümeleri nitelikli silahlarla donatarak Sudan’daki savaşı körüklüyorve çatışmanın uzamasına yol açıyor.
Sudan Ordusunun Savaşı Şiddetle Bitirme Israrı Devam Ediyor
Uluslararası kamuoyunun ve Türkiye’nin Sudan’da bir an evvel barışın sağlanmasına yönelik davetlerine karşın, bölgeye yakın vakitte sevk edilen İran silahları, Sudan ordusunun savaşı askeri formüllerle devam ettitmek ve ülkedeki siyasi tabloyu tek başına şekillendirme istikametindeki eforlarını daha da pekiştirdi. Ordu, mahallî, memleketler arası ve bölgesel çevreler tarafından sunulan barışçıl tahlil teşebbüslerini reddetmeeye devam ediyor.
Sudan ordusunun şiddet ve kaosu körükleme yolundaki bu tercihlerine rağmen, Süratli Dayanak Kuvvetleri başka tarafta, bölgede faal olan ülekerin barışçıl tahlil teşebbüslerine olumlu yaklaşarak, çatışmanın sürmesinden muzdarip milyonlarca Sudanlının zahmetlerine son vermek iestediğini de çeşitli devirlerde tabir etti.
İran’ın Sudan’daki Tesir Arayışı
İran uzun yıllardır Sudan’daki nüfuzunu güçlendirmeye çalışıyor. Yaklaşık 12 yıl evvel, Ömer el-Beşir idaresi periyodunda, Tahran’ın Hamas’a silah ulaştırmak için Sudan’ı kullandığı gündeme gelmişti. 2014 yılında İsrail, Hartum’daki bir silah fabrikasını bombalamış, “Times of Israel” gazetesi, “Times London” kaynağına atıfta bulunarak fabrikanın İhtilal Muhafızları’na ilişkin olduğunu bildirmişti.
Yine 2014’te, Sudan idaresi İran’ı ülkede Şii mezhebini yaymaya çalışmakla suçladı. İki yıl sonra ise Tahran’la diplomatik alakalarını kesti ve İran büyükelçisini hudut dışı etti. Ne var ki 2023 kışında, İsrail ile Hamas ortasındaki savaşın ortasında, Sudan Dışişleri Bakanı Tahran’ı ziyaret etti ve iki taraf ilgileri yine başlattıklarını ilan etti. Akabinde İhtilal Muhafızları, Sudan’a büyük ölçüde silah göndermeye başladı. Kasım ayında Bloomberg haber ajansı, İran’ın Kızıldeniz kıyısında, Sudan topraklarında bir askeri üs kurmaya çalıştığını aktardı.
Geçtiğimiz 18 Şubat’ta, Sudan Dışişleri Bakanı Ali Yusuf İran’ı ziyaret etti ve İran rejiminin üst seviye yetkilileriyle bir ortaya geldi. İki taraf el sıkışarak işbirliğini sürdüreceklerini taahhüt etmişti. Lakin bundan üç gün evvel, Ali Yusuf Moskova’da, Rusya’ya Kızıldeniz’de kalıcı bir askeri üs kurma kelamı vermişti; üstelik bu bir vaatten fazla bir garantiler verme ziyareti halindeydi.
İran’ın Dayanağının Karşılığı Ne?
1 Mart’ta “Wall Street Journal”, İran’ın Sudan yöneticilerine, kalıcı bir askeri üs kurma müsaadesi karşılığında, güvertesinden helikopter havalanabilecek bir savaş gemisi tedarik etmeyi teklif ettiğini ancak bu teklifin kabul görmediğini yazdı.
Sudan Dışişleri Bakanı’nın Tahran’a ziyaretinden iki hafta sonra, İran’ın BM eski temsilcisi Sadık Hurrazi’ye ilişkin “Diplomasi-i İran” isimli sitede yayımlanan bir makalede, Tahran’ın Sudan’da iki gaye peşinde olduğu belirtildi: Birincisi, Sudan’ın uranyum rezervlerini İran’ın askeri nükleer programını güçlendirmek için kullanmak. İkincisi ise, son aylarda İsrail tarafından zayıflatılan bölgede Hamaney’e bağlı direniş eksenine Sudan’ı da eklemek.
İran’ın hangi hedefle olursa olsun Sudan ordusuna verdiği dayanak, iki yıldır süren savaşta ülkede büyük kayıplara sebep olduğu ve çatışmalar sivil halkın çeşitli bölgelerde ağır insan hakları ihlalleri yaşamasına yol açtığı sav ediliyor.
Geçtiğimiz hafta aktivistler, Sudan ordusuna bağlı silahlı güçler ve aşırıcı tugayların, başşehir Hartum’un güneyindeki “Güney Hizam” bölgesinde onlarca gencibir meydana götürerek kurşuna dizip başlarını kestiklerini belgelediler. Bu dehşetli sahneler, mahallî ve bölgesel insan hakları kuruluşları ile Birleşmiş Milletler tarafından şiddetle kınandı.
