By ABD Başkanı Donald Trump, ABD’ye ithal edilen mallar için en az yüzde 10’luk bir gümrük vergisi getirdi. “En makûs suçlular” olarak isimlendirdiği ülkeler için bu oranları daha da artırdı.
Peki, bu gümrük vergileri tam olarak nasıl hesaplandı? BBC Verify, bu oranların ardındaki hesaplamaları inceledi.
Hesaplamalar nasıl yapıldı?
Trump yeni gümrük vergilerini Beyaz Saray’ın Gül Bahçesi’nde devasa bir kartonla tanıttı. Birinci başta bu vergilerin mevcut tarifeler ve başka ticaret mahzurları (örneğin yasal düzenlemeler) temel alınarak hesaplandığı düşünüldü.
Ancak daha sonra Beyaz Saray, karmaşık görünen bir matematiksel formül .
Bu formülü kolaylaştırırsak, hesaplama şu halde yapılıyor:
Formül ayrıyeten tarifelerin fiyatlara bağlı olup olmadığını ve bu fiyatların tarifeleri nasıl etkileyeceğini de hesaba katıyor. Lakin Beyaz Saray tarafından belirlenen sabit pahalar birbirini götürdüğü için bunlar hesaplamayı etkilemiyor.
Ticaret açığı, bir ülkenin öbür ülkelerden ithal ettiği mal ölçüsünün, onlara sattığı mallardan fazla olması durumunda ortaya çıkar.
Örneğin, ABD Çin’den aldığı malların toplam pahası 440 milyar dolar iken, Çin’e sattığı malların pahası yalnızca 145 milyar dolar. Bu, 295 milyar dolarlık bir ticaret açığı manasına geliyor.
295’i 440’a böldüğümüzde yüzde 67 buluyoruz. Bunu ikiye bölüp üst yuvarladığımızda yüzde 34 ediyor. Bu nedenle, Çin’e uygulanan tarife yüzde 34 oldu.
Aynı formül Avrupa Birliği’ne uygulandığında ise yüzde %20’lik bir tarife ortaya çıktı.
Trump’ın tarifeleri ‘karşılıklı’ mı?
Birçok uzman, bu tarifelerin karşılıklı (mütekabiliyet aslına dayanarak) olmadığını vurguluyor.
Karşılıklı olması için, ülkelerin ABD’ye uyguladığı mevcut tarifeler ve öteki ticaret mahzurları dikkate alınarak hesaplanması gerekirdi. Lakin Beyaz Saray’ın resmi metodoloji evrakına nazaran, tarifeler bu biçimde hesaplanmamış.
Bunun yerine, ABD’nin her ülkeyle olan mal ticareti açığını sıfırlamaya yönelik bir oran belirlenmiş.
Trump, kimi ülkeler için bu formülden saparak tarife uyguladı. Örneğin, ABD’nin İngiltere ile mal ticareti açığı bulunmuyor. Lakin yeniden de İngiltere’ye yüzde 10 tarife uygulandı.
Yeni tarife rejimi toplamda 100’den fazla ülkeyi kapsıyor.
‘Geniş çaplı tesirleri olacak’
Trump, ABD’nin global ticarette makus bir mutabakata sahip olduğunu düşünüyor.
Ona nazaran, öbür ülkeler ABD pazarını ucuz eserlerle dolduruyor, bu da Amerikan şirketlerine ziyan veriyor ve iş kayıplarına neden oluyor.
Aynı vakitte, bu ülkeler ABD eserlerini rekabetçi olmaktan çıkaran maniler koyuyor.
Bu nedenle Trump, ticaret açıklarını azaltarak ABD’de üretimi tekrar canlandırmayı ve işleri muhafazayı hedefliyor.
Ancak bu yeni tarife sistemi istenen sonucu verecek mi?
BBC Verify, birçok ekonomistle görüştü. Çoğunluğun görüşü, tarifelerin ABD’nin muhakkak ülkelerle olan ticaret açığını azaltabileceği fakat dünya geneliyle olan ticaret açığını ortadan kaldırmayacağı tarafında.
King’s College London’dan Profesör Jonathan Portes, “Evet, bu ülkelerle olan ikili ticaret açıklarını azaltacaktır. Lakin bu hesaplamada dikkate alınmayan çok daha geniş tesirler olacak” diyor.
Çünkü ABD’nin genel ticaret açığı yalnızca ticaret engellerinden kaynaklanmıyor, tıpkı vakitte ABD iktisadının işleyiş biçimiyle de ilgili.
Örneğin, Amerikalılar kazandıklarından daha fazla harcayıp yatırım yapıyorlar.
Bu da ABD’nin dünyadan daha fazla mal satın almasına neden oluyor. Bu durum devam ettiği sürece, ABD global ticaret açığını koruyabilir.
Ayrıca birtakım ticaret açıkları tarifelerle değil, yasal nedenlerle de oluşabiliyor. Örneğin, birtakım besin eserlerini farklı iklimlere sahip ülkelerden almak daha ucuz ve kolay olabiliyor.
Londra İktisat Okulu’ndan Thomas Sampson, “Formül, ABD’nin ticaret açığı verdiği ülkelere tarife uygulamasını yasallaştırmak için oluşturulmuş. Ekonomik bir mantığı yok ve global iktisada büyük ziyan verecek” diyor.
