By Suriye’de Esad idaresinin 8 Aralık 2024’te devrilmesinin akabinde başlayan süreçte en çok dert uyandıran ögelerden biri potansiyel bir Türkiye- İsrail çatışması oldu.
Yeni Suriye idaresi ile çok yeterli bağlantıları bulunan Türkiye’nin bu ülkedeki askeri varlığını daha da genişletme ve daha kapsamlı askeri üsler elde etme ihtimali memleketler arası toplumda sık sık gündeme geldi.
İsrail de tıpkı süreçte Golan Tepeleri’ndeki hakimiyetini Suriye toprakları içinde yeni tampon bölgeler oluşturmak üzere genişletti.
İsrail ayrıyeten Suriye’nin mevcut askeri kapasitesini zayıflatmak için askeri harekatlarını ağırlaştırdı.
7 Ekim 2023’te başlayan İsrail-Hamas savaşı nedeniyle ilgileri aslında son derece gergin olan Türkiye ve İsrail’in Suriye’de karşı karşıya gelme ihtimali bölgesel istikrar tasalarını derinleştirdi.
Türkiye üs savlarına ne karşılık veriyor?
Gerilimi somutlaştıran gelişme ise geçen hafta İsrail tarafından gerçekleştirilen askeri hücumlar oldu.
İsrail ordusu, 2 Nisan gecesi Şam, Hama ve Humus kentlerinde askeri ve kimi altyapı tesislerini vurduğunu açıkladı.
Bu tesisler ortasında T4 askeri üssünün de yer aldığı birebir açıklamada yer aldı.
Suriye’nin Palmira kenti yakınlarındaki T4 askeri tesisinin Türkiye tarafından üs haline dönüştürülmesi, bu üsse hava savunma sistemlerinin de yerleştirilmesi son periyotta basında yer alan savlar ortasındaydı.
İsrailli kaynaklar, başka vurulan üsler ve altyapı tesislerin de Türkiye’nin ilgisi dahilinde olduğunu iddia ettiler.
Türk Savunma Bakanlığı kaynakları, Şam ile askeri işbirliği konusunda görüşmelerin yapıldığını doğrularken, askeri üs kurulmasına ait argümanlarla ilgili resmi açıklama yapmadılar ve basında çıkan bu çeşit argümanlara prestij edilmemesi davetinde bulundular.
Türkiye ve Suriye’nin savunma ve güvenlik mevzularında bir muahede yapma konusunda mutabık kaldıkları, lakin bunun detaylarının belirlenmediği taraflarca yapılan açıklamalara yansıdı.
9 Nisan’da CNN Türk yayınında konuşan Fidan, “Bizim deklare ettiğimiz üs bölgemiz yok. Suriye’ye biraz saygılı olmamız gerekiyor. Onların da değerlendirmeleri duruşları önemli” dedi.
İsrail basınına konuşan lakin ismi açıklanmaya yetkililer İsrail Ordusu’nun T4 askeri tesisine taarruzlarının Türkiye’ye bir “mesaj” olduğunu söyledi.
Bu bildiri basında İsrail’in Türkiye’nin bu bölgede askeri üs kurmasına “izin vermeyeceği” biçiminde yorumlandı.
Aynı günlerde İsrailli üst seviye yetkililerin başta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan olmak üzere Türkiye’ye dönük eleştirel açıklamaları da tansiyonun dozunu artırdı.
İsrail Dışişleri Bakanı Gideon Saar, “diktatör ve anti-semitik” tarifini kullandığı Erdoğan’ın “hem bölge hem de kendi halkı için tehlikeli” olduğu argümanını lisana getirdi ve NATO’nun da artık bunu görmesi gerektiğini söyledi.
İsrail Dışişleri Bakanı’nın bu açıklamayı NATO dışişleri bakanlarının Brüksel’de toplandığı 3 Nisan’da yapması ayrıyeten dikkat çekti.
Saar’ın açıklamaları Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 30 Mart’ta ” Filistin’de yaşananları görüyoruz, biliyoruz. Siyonist İsrail’i Rabbim kahhar sıfatıyla kahru perişan eylesin” demesinin akabinde geldi.
Türkiye ve İsrail’den karşılıklı açıklamalar
İsrail ile yaşanan bu tansiyona ait birinci kapsamlı değerlendirmeler Dışişleri Bakanı Hakan Fidan tarafından 4 Nisan’da Brüksel’de yapıldı.
Reuters’a konuşan Fidan’ın en temel bildirisi Türkiye’nin İsrail “çatışma” istemediği oldu:
“Her şeyden evvel, biz Suriye’de İsrail ile bir çatışma istemiyoruz. Zira Suriye, Suriyelilere aittir. Suriye, Türkiye’ye ilişkin değildir. Suriye, İsrail’e ilişkin değildir.”
Fidan ayrıyeten Şam idaresinin istediği ülkeyle işbirliği yapabileceğini, buna İsrail’in de dahil olduğunu kaydetti.
Fidan’ın bu açıklamalarını ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ile 3 Nisan’da yaptığı görüşmenin çabucak akabinde yapmış olması dikkat çekti.
Fidan’ın açıklamalarından saatler sonra ismi açıklanmayan üst seviye bir İsrailli yetkili, İsrail’in de Türkiye ile Suriye’de bir çatışma istemediğini gazetecilere açıkladı.
Ancak, tıpkı yetkili, Türkiye’nin İsrail hudutlarına yakın bölgelerde tahkimat yapmasına da müsaade verilmeyeceğini, bunu engellemenin birçok yolu olduğunu da kayda geçirdi.
Fidan’dan IŞİD vurgusu
Türkiye’nin Suriye’ye dönük ağır bir askeri gündemi bulunuyor.
2016’dan bu yana Suriye’nin kuzeydoğusunda askeri varlık bulunduran Türkiye, sonlarını “terör örgütlerine” karşı korumak gayesinde olduğunu vurguluyor.
IŞİD ile çaba koalisyonunda yer alan Türkiye, “terör örgütü” olarak tanımladığı Halkın Savunma Birlikleri (YPG) ile de etkin gayret ediyor.
YPG, ABD’nin IŞİD’e karşı işbirliği yaptığı Suriye Demokratik Güçleri’nin (SDG) omurgasını oluşturuyor.
8 Aralık sonrası süreç, Türkiye’nin bu ülkedeki askeri varlığını ve ilgisini artırmasına neden oldu.
Rusya ve İran’ın çekilmek zorunda kaldığı Suriye’de yeni idareyle işbirliğini kuvvetlendirmek isteyen Türkiye açısından birinci kıymetli proje IŞİD ile çabayı “bölgesel bir platforma” taşıma çalışmaları oldu.
Dışişleri Bakanı Fidan, geçen hafta yaptığı açıklamada, İsrail ile çatışma yaşamak istemediklerini vurguladıktan sonra Türkiye’nin askeri gündemine ait kapsamlı bir açıklama yaparak, planlanan askeri varlığın tek maksadının IŞİD ile gayret olduğunu, münasebetiyle Türkiye’nin İsrail’e karşı bir askeri yapı oluşturmak niyetinde olmadığını kaydetti.
Fidan, Türkiye’nin bölge ülkeleri Suriye, Ürdün, Irak ve Lübnan’la birlikte IŞİD’e karşı bir platform oluşturmak istediğini, bunun Suriye’nin ve bölgenin güvenliği için gerekli olduğunu vurguladı.
Dışişleri Bakanı bu konuyu ABD ile de konuştuklarını ve IŞİD’in yine canlanmasının önlenmesi için bölge ülkelerinin sorumluluk alması gerekliliğinin ABD Başkanı Donald Trump’ın vizyonuyla uyuştuğunu ekledi.
Türkiye, Suriye, Ürdün, Irak ve Lübnan dışişleri ve savunma bakanları ile istihbarat şefleri Mart ayında Amman’da bir ortaya gelmişler ve IŞİD’e karşı bir platform oluşturmak konusunda uzlaşmışlardı.
Anlaşma kapsamında Suriye’de bir “müşterek harekat merkezi” kurulması konusunda mutabakat sağlandığı belirtilmişti.
Harekat merkezinin nerede ve nasıl kurulacağının beş ülke yetkililerinin ileriki günlerde Türkiye’de yapmayı planladıkları ikinci toplantıda ele alınması bekleniyor.
