By CHP; İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin eski başkanı Ekrem İmamoğlu hakkındaki yolsuzluk argümanlarına karşı dokümanlı, bilgili, yargı süreçleri ile kamuoyunu ikna edici karşı tezler ortaya koymak yerine, polemik ile evvel tabanını sonra da kitleleri tahkim etmeye çalışıyor. Başta Genel Lider Özgür Özel olmak üzere CHP etrafları, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile AK Parti’ye yönelik “cunta” telaffuzunu deverana sokma gayretinde.
Oysa büsbütün gerçek dışı, haksız ve hadsiz ithamın sahiplerinin aradıkları cunta, kurumsal tarihlerinde çokça var. Beğenilen, esasen bunun bu türlü olduğunu kendileri de bal üzere biliyorlar da…
“CHP’Lİ GENELKURMAY BAŞKANI”
Ülkenin kendine has dönemsel kaidelerinde kurulan Cumhuriyet Halk Partisi, kuruluşundan itibaren 27 yıl boyunca antidemokratik tek parti yönetimini sürdürmüştü. Bu periyotta, klasik manada askerî kökenli bir cuntanın form koşulları mevcut olmamakla birlikte, ordunun devlet idaresi ve siyasetteki baskın rolü ile halkla münasebetine dönük tesiri çok “değişik”ti. O yıllarda revaçta olan “jandarma dipçiği” söylemi, halk ile ordu ortasındaki orantısız bağlantının en sembol tabirlerinden birisiydi.
CHP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün, İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde Batılı galiplerin baskısıyla çok partili hayata geçiş kararı almak zorunda kalmasıyla birlikte, siyasetteki ordu tesiri de farklı bir boyuta evrilmişti.
CHP milletvekilliği ve CHP hükümetlerinde bakanlık yaptıktan sonra, tam 23 yıl Genelkurmay Başkanlığı vazifesini yürüten Fevzi Çakmak’ın denetimindeki ordunun, elbette kısa bir müddette demokratik hassaslıkları gelişmiş bir yapıya dönüşmesini kimse beklemiyordu.
Çok partili hayata geçişle birlikte yapılan birinci seçim olan 1946 seçimlerinde, Demokrat Parti daha o günden idaresi devralacak oy oranına sahip olmasına karşın, devlet aygıtını ve alışılmış ki orduyu denetiminde tutan CHP, “açık oy – saklı sayım” tekniği ile iktidar ömrünü dört yıl daha uzatabilmişti. Bu uzatmada, köylere kadar erişimi sağlayan silahlı kuvvetler, CHP’nin en değerli ve güçlü süreç ortağıydı. Oylar; kapısında silahlı askerlerin dikildiği ve Demokrat Partili müşahitlerin alınmadığı kapalı odalarda, CHP’li memurlarca – Mesela, vali tıpkı vakitte CHP vilayet lideriydi – “sayılıyor”, sonrasında galibin CHP olduğu ilan ediliyordu.
BİRKAÇ AYLIK BAŞBAKANA “TEK ADAM” İFTİRASI
Tabii, bu sürdürülebilir olmaktan uzak metot, 1950 seçimleriyle ortadan kalkacaktı. Özgür seçimler yapılır yapılmaz da millet, 27 yıllık CHP iktidarını idareden uzaklaştırmıştı. Fakat CHP, sonuçları olgunlukla karşılamak yerine, çok kısa bir müddette kıyıcı bir muhalefete başlayacaktı. Daha birkaç aylık Başbakan olan merhum Adnan Menderes, CHP’liler tarafından çabucak “tek adam” ilan edilmişti. Adnan Menderes, bir seferinde, “CHP’nin muhalefeti tahripkârdır.” demişti. Halbuki darbeye birkaç yıl kala başlayacak olan asıl CHP muhalefeti, birinci yıllardaki bu tavrı bile mumla aratacaktı.
İNÖNÜ: DARBE, LEGAL BİR HAKTIR
İsmet İnönü liderliğindeki CHP, bilhassa 1957 yılından itibaren ordu idaresinin darbe yapma niyetinin en büyük destekçilerinden birisi olmuş, sık sık müdahaleyi planlayanları teşvik etmişti. Bu süreçte ajitasyon, tahrik ve gerçek dışı beyanlarla dolu bir üslup tutturan İnönü, 1959 yılında birkaç sefer, “Bu baskı rejimini Türk milleti sürdüremez.” demişti. Onun bu minvaldeki diğer bir kelamı de “Baskı rejimi kurulursa ihtilâl (darbe) behemehal olur.” biçimindeydi.
18 Nisan 1960’ta ise “Bu yolda yürürseniz sonunuz felaket olur.” kelamını sarf etmişti. Darbeden yalnızca birkaç hafta evvel kullandığı bu söz, pek çok bağımsız tarihçinin lisana getirdiği, İnönü’nün ordu içindeki hareketlilikten haberdar olduğu gerçeğini ortaya koymaktaydı.
SİZİ BEN BİLE KURTARAMAM
Bir müddet sonra el yükselten CHP Genel Başkanı İsmet İnönü, artık tam manasıyla darbe güzellemesi yapmaya başlamıştı. İnönü, “Şartlar tamam olduğunda milletler için ihtilal legal bir haktır.” (Nisan 1960) diyecekti.
CHP’nin, çeşitli kademelerdeki temsilcilerinin, seçilmiş iktidarın demokrasi dışı yollarla devrilmesine yönelik açıklamaları her geçen gün artmaktaydı. Genel lider İnönü’nün, dikkatle seçilmiş cümlelerle lisana getirdiği nokta atışı telaffuzları ise demokratik havayı en ileri düzeyde zehirlemekteydi. İnönü bu nokta atışlarının bir diğerinde da DP idarecilerine yönelik olarak, “Sizi ben bile kurtaramam.” demişti. İnönü’nün bu kelamından birkaç gün sonra ise yeniden onun, “Gün gelir siz de hesap verirsiniz.” şeklindeki sözleri kamuoyuna yansımıştı.
KORE’DE DARBE OLDU, CHP DARBECİLERİ ÖVDÜ
İkinci Dünya Savaşı sonrası bölünen Kore’nin Güney Kore kısmında yeni idare tesis edilmeye çalışılırken, ordunun, gençleri ve öğrencileri de işin içine katarak gerçekleştirdiği 19 Nisan darbesi, CHP’nin olağanüstü ilgisini çekmişti.
İsmet İnönü, Türkiye’de 27 Mayıs 1960’da yapılacak darbeden 38 gün evvel gerçekleşen Kore darbesini överek, “Türk milleti, Kore milletinden daha az haysiyetli değildir.” demişti.
İNÖNÜ’DEN DARBECİLERE: EMİRLERİNİZE AMADEYİM
Sonunda 27 Mayıs darbesi olmuş, DP iktidardan uzaklaştırılmıştı. CHP, tam da kendisinden beklendiği halde çabucak darbecilerin, cuntanın yanında hizalanmıştı. O günlerdeki cunta – CHP ilgisiyle ilgili olarak, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 4 Şubat 2023 tarihinde Aydın’da yaptığı bir konuşmada şunları söylemişti:
“Darbeciler ülke idaresini ele geçirince başa getirdikleri Cemal Gürsel’in birinci işi İnönü’yü aramak oldu. Gürsel İnönü’ye, ‘Emirleriniz bizim için peygamber buyruğudur paşam.’ diyor. CHP budur.”
Dezenformasyonla Uğraş Merkezi Koordinatörü akademisyen İdris Kardaş da 27 Mayıs 2020’de katıldığı bir TV programında, cuntanın başı Cemal Gürsel’in bu kelamlarına karşılık olarak CHP Genel Başkanı İsmet İnönü’nün, “Memleket ve millet için güzel bir iş yaptınız. Büyük bir iş başardınız. Sizleri anlıyorum, ne vakit bir isteğiniz olursa emirlerinize amadeyim.” dediğini aktarmıştı.
Öte yandan, 27 Mayıs darbesi sonrasındaki süreçte Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu’yu idam eden darbeciler ortasından birçok isim CHP’den milletvekili seçilmiş, İsmet İnönü’nün kurduğu hükümetlerde bakanlık yapmışlardı.
12 MART CUNTASININ BAŞBAKANI CHP’Lİ BİR “BAĞIMSIZ”DI
27 Mayıs’tan sonra Cumhuriyet tarihinin ikinci askeri darbesi olan 12 Mart’ta da CHP yine demokrasinin değil cuntacıların safında yer almıştı. Adalet Partisi Genel Lideri ve Başbakan Süleyman Demirel’i deviren 12 Mart 1971 darbesi sonrası TBMM’yi kapatmayan cuntacılar, bir “teknokrat hükümeti” kurulmasını istemişti.
Darbe takımının “tarafsız başbakan” talebi üzerine de CHP idaresi, 19 Mart’ta CHP Kocaeli Milletvekili Nihat Erim’i partiden istifa ettirmiş, 26 Mart’ta ise “bağımsız” Erim, 33. Hükümet’i kurmuştu. “Partiler Üstü Islahat Hükümeti”nde ayrıyeten Başbakan Yardımcısı ile Adalet, Çalışma, Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanları da CHP milletvekillerinden belirlenmişti. CHP Kümesi, Meclis’teki oylamada darbeciler tarafından kurdurulan hükümete güvenoyu vermişti.
12 EYLÜL DARBESİNDEKİ CHP SESSİZLİĞİ
Cumhuriyet Halk Partisi, 12 Mart darbesinden on yıl sonra yapılan 12 Eylül 1980 darbesinde ise birinci anda bütün partilerle birlikte cuntacıların baskısıyla karşılaşmıştı. Süreçte, darbeciler tüm partileri kapatmış, birçok partiden isme siyaset yasağı getirilmişti. CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit ise 12 Eylül darbesini yapanlara karşı temelli bir tenkit getirmeden, siyaseti bıraktığını açıklamıştı. Sonraki yıllarda, bu tavrı kimi sol çevrelerce, “sessiz kalıp, siyaseti bırakarak, darbecileri legal gösterme” olarak nitelendirilip eleştirilecekti.
Nitekim, CHP’nin önde gelen isimlerinin de misal tavırları, cuntacılar tarafından olumlu karşılanmış ve bu kümeye yönelik fazlaca bir baskı görülmemişti. Buna karşılık Alparslan Türkeş ve Necmettin Erbakan’ın önderliğindeki MHP’liler ile Refah Partililer ise önderleriyle birlikte mahkemelerde yargılanıp, mahpus yatmışlardı. Türkeş 3,5 yıl, Erbakan ise 9 ay cezaevinde kalmıştı.
28 ŞUBAT CUNTASININ EN BÜYÜK DESTEKÇİLERİNDENDİ
CHP’nin, 28 Şubat darbesindeki tavrı da yine demokrasi ismine yüz kızartıcıydı. Merhum Necmettin Erbakan ile Tansu Çiller tarafından kurulan Refah Partisi – Doğruyol Partisi Koalisyon Hükümeti, daha birinci günden itibaren CHP sözcülerince öncelikle “irtica”yla suçlanmıştı. Erbakan Hükümeti, kısa müddette pek çok başarılı icraata imza atsa da ordu, yargı, iş dünyası, STK’lar ile basın organize bir formda hükümete hücum kampanyası düzenlemişti.
28 Şubat 1997 tarihindeki MGK toplantısı ise tam manasıyla cuntacıların seçilmiş hükümete saldırısına dönüşmüştü. Sonunda Başbakan Erbakan hükümetin istifasını vermek zorunda kalmıştı. Doksanların birinci yıllarında başlayan bu süreçte CHP bir müddet kapalı kalmıştı lakin eski CHP’lilerce kurulan Halkçı Parti ve Sosyal Demokrat Parti, yeniden cuntacılarla söylem ve eylem birliği sergilemişti. Bu ortada CHP tekrar açılmış ve cunta yanlısı siyasetlerine kaldığı yerden devam etmişti.
ECEVİT’TEN MERVE KAVAKÇI’YA: BU BAYANA HADDİNİ BİLDİRİN
Refahyol Hükümeti’nin devrilmesinin akabinde Başbakanlık misyonuna gelen Demokratik Sol Parti Genel Lideri Bülent Ecevit, yemin merasimi için Meclis Genel Kurulu’na giren Fazilet Partisi İstanbul Milletvekili Merve Kavakçı’nın başörtülü oluşunu bir “devlet krizi”ne dönüştürmüş ve kürsüye gelerek, “Burası, devlete meydan okunacak yer değildir. Lütfen bu bayana haddini bildiriniz.” sözlerini kullanmıştı.
CHP’DEN E-MUHTIRAYA DAYANAK, 15 TEMMUZ’A “TİYATRO”
Türk siyasetinde CHP’nin ana omurgasını oluşturduğu politik kanat, yakın periyodun darbe teşebbüsleri olan 27 Nisan e-muhtırası ile 15 Temmuz hain kalkışmasında da yeniden demokratik sistemin karşısında durmuştu. CHP kurumsal kimliği ve tabanı, 27 Nisan 2007’de Genelkurmay Başkanlığı’nın, resmi web sitesinden AK Parti Hükümeti’ne muhtıra verme teşebbüsünü desteklemişti. FETÖ’nün 15 Temmuz kanlı darbe teşebbüsünde ise CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu önce siyasi parti başkanlarıyla Yenikapı’daki “Demokrasi ve Şehitler Mitingi”ne katılmış fakat kısa müddette bu duruşundan geri adım atarak darbe teşebbüsüne “tiyatro” diyecek kadar ölçüyü kaçırmıştı. “CHP sosyolojisi”ndeki çok geniş bir kesim de bütün bu olup bitenlere partinin genel başkanı ile sözcülerinin baktığı pencereden bakarak idaresi desteklemişti, hâlâ da destekliyor.
