By Üsküdar Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği Kısmından Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, son periyotta kamuoyunun dikkatini çeken ‘yapay zekâ ile zihin okuma’ teknolojilerini kıymetlendirdi.
‘Zihin okuma’ çalışmaları ne kademede?
Meta üzere önde gelen şirketlerin, yapay zekâyı nörobilimle birleştirerek, halk ortasında çoklukla “zihin okuma” olarak isimlendirilen beyin aktivitelerini tahlil etme ve yine oluşturma üzerine çalışmalar yürüttüklerini lisana getiren Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Meta’nın araştırma takımı tarafından geliştirilen bir modelin, bir kişinin ne düşündüğünü iddia etmede yüzde 80 doğruluk oranına ulaştığı sav ediliyor. Emsal biçimde, Texas Üniversitesi’nden araştırmacılar da yapay zekâ kullanarak beyin aktivitesini konuşmaya çevirmeyi başardı. Bu gelişmeler, felç üzere konuşma bozukluklarına yol açan durumlar yaşayan bireyler için umut verici bir potansiyele sahip olsa da ferdî mahremiyetin ihlali üzere önemli etik meseleleri da beraberinde getiriyor. Ferdi özerklik ve bilgi güvenliği açısından riskler taşıyan bu cins teknolojilerin etik boyutları göz arkası edilmemeli.” dedi.
Bu teknoloji bireylerin mahremiyet haklarını tesirler mi?
Bu teknolojinin bireylerin mahremiyet haklarını etkileyeceğini söyleyen Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Şirketler ve kuruluşlar bu teknolojiyi benimsediğinde, bireylerin özel fikirlerine ve sırlarına erişerek onları denetim etme ve manipüle etme gücüne sahip olacaklar.” dedi.
Kullanıcılardan toplanan veriler dikkatli bir halde ele alınmalı
Geliştirilen yapay zekâ modelinin kullanımı için hangi etik prensipler ve düzenleyici standartlar oluşturulmalı konusuna da değinen Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Kullanıcılardan toplanan datalar, nasıl toplandığı, saklandığı, kullanıldığı ve paylaşıldığı konusunda dikkatli bir halde ele alınmalıdır. Emsal halde, bireylerden elde edilen sinirsel bilgiler, onların mahremiyetini, güvenliğini ve itimadını korumak için sıkı etik değerlendirmeler gerektirir.” tabirinde bulundu.
Nöral dataların mülkiyeti hakkında kullanıcılar bilgilendirilmeli
Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, kimi temel etik prensipleri de şöyle sıraladı:
“Açık ve Geri Alınabilir İstek: Kullanıcılar, nöral datalarının gayesi, formatı, müddeti ve mülkiyeti hakkında tam olarak bilgilendirilmeli ve istedikleri vakit isteklerini geri çekme imkanına sahip olmalıdır.
Şeffaflık: Bilinçli karar vermeyi sağlamak için bireyler teknolojinin potansiyel yararları ve sınırlamaları konusunda bilinçlendirilmelidir.
Gizlilik Müdafaası: Diğer hassas bilgiler üzere, nöral bilgiler de yetkisiz erişimi yahut berbata kullanımı önlemek için sağlam tedbirlerle korunmalıdır.
Denge: Yapay zekâ kullanımında çok bağımlılık yahut büsbütün göz arkası etme yerine, istikrarlı bir yaklaşım benimsenmelidir; her iki uç nokta da meselelere yol açabilir.
Yasal Uyumluluk: Bu cins teknolojilerin benimsenmesi hem ulusal hem de milletlerarası yasa ve yönetmeliklerle uyumlu olmalıdır.
Ayrıca, ilgili aygıtlar ve sistemler, gelişen standartlara ve yeniliklere ahenk sağladıklarından emin olmak için tertipli olarak izlenmelidir. Muhtemel risklerin daima kıymetlendirilmesi de olumsuz tesirleri en aza indirmek açısından hayati ehemmiyet taşımaktadır.”
Bu teknoloji, bireylerin fikir süreçlerine müdahale mi?
Bu teknolojilerin, bireylerin niyet süreçlerine müdahale olup olmadığı konusunu da ele alan Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Evet, doğal olarak, erişilen bilgiler hislerimizi, kanılarımızı, sırlarımızı ve genel zihinsel durumumuzu kapsayan sinirsel bilgilerdir. Bu çeşit hassas bilgiler, kullanıcının isteği yahut niyeti olmadan çeşitli emellerle toplanır ve kullanılırsa, bu önemli bir müdahale manasına gelir. Bu yetkisiz kullanım sırf saklılığı ihlal etmekle kalmaz, tıpkı vakitte inanç ve özerkliği de baltalayarak değerli etik ve ahlaki korkuları gündeme getirir.” diye konuştu.
Zihin okuma teknolojisinin ruhsal tesirleri ne olur?
Zihin okuma teknolojisinin toplumun genel güvenliği ve bireylerin psikolojisi üzerindeki potansiyel tesirlerine de işaret eden Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Bireyler üzerindeki kıymetli ruhsal tesirlerden kimileri, bir kişinin kendi niyet süreçlerinin çok şuuruna vardığı yüksek kendi kendini izlemeyi içerir. Bu, yargılanma, denetim edilme yahut manipüle edilme hislerinin yanı sıra tıpkı vakitte, kişinin süreksiz ve kendisini tam olarak yansıtmayan fikirlerinden dolayı gözetlendiği yahut ihbar edileceği korkusu ortaya çıkabilir. Vakitle, bu kümülatif tesirler şahsî ilgileri zorlayabilir, aile dinamiklerini bozabilir ve topluluklar içinde daha geniş çaplı tansiyonlara yol açabilir.” halinde konuştu.
Ne onlara büsbütün bağımlı olmalıyız ne de onlardan büsbütün kaçınmalıyız…
“Her şerde bir hayır vardır” kelamına atıfta bulunan Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Zihin okuma teknolojileri yahut gibisi yapay zekâ uygulamaları daha çok ‘hayır içindeki şerler’ üzeredir. Şayet bu saklı riskleri gerçek halde anlamazsak, sundukları potansiyel yararlar da boşa gidebilir. İster zihin okuma teknolojiler ister başka yapay zekâ dayanaklı araçlar olsun, onlara büsbütün bağımlı olmak yahut onlardan büsbütün kaçınmak yerine hem bireyler hem de topluluk olarak onları daha âlâ anlamak ve bir istikrar kurmak için vakit ayırmamız çok değerlidir. Şu an için, zihin okuma teknolojileri herkesin erişimine açık değil, yani en azından şimdilik.” formunda kelamlarını tamamladı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
